به گزارش ایبِنا به نقل از روابط عمومی بانک قرض الحسنه مهر ایران، بر اساس ماهیت این عقد، در قانون عملیات بانکی بدون ربا، سودی برای این نوع سپرده در نظر گرفته نشده است. با این وجود، بانک‌ها چگونه می‌توانند در جذب این نوع منابع و تشویق مردم به افتتاح حساب‌های قرض‌الحسنه، موفق شوند؟ کاری که بانک قرض‌الحسنه مهر ایران انجام داده است.
قرض‌الحسنه، یکی از انواع تسهیلات ارزان‌قیمت برای متقاضیان وام در نظام بانکی کشور است و از طرف دیگر، یک سپرده ارزان‌قیمت برای بانک‌ها نیز به‌شمار می‌آید؛ زیرا بانک‌ها با توجه به ماهیت این سپرده‌ها، سودی به آن‌ها پرداخت نمی‌کنند. بر اساس قانون عملیات بانکی بدون ربا که در سال ۱۳۶۲ تصویب شده و عقود اسلامی را به بانکداری کشور وارد کرده، در عقد قرض‌الحسنه، رابطه دائن و مدیون یا بدهکار و طلب‌کار، بین بانک و سپرده‌گذار، برقرار می‌شود، یعنی سپرده‌گذار مبلغ مورد نظر را به بانک قرض می‌دهد و بانک هم از طرف سپرده‌گذار، این وجوه را به‌صورت وام، به متقاضیان می‌دهد.
بنابراین با توجه به ماهیت قرض، نه سودی از طرف بانک به سپرده‌گذار داده می‌شود و نه سودی از وام‌گیرنده دریافت می‌شود و تنها درصدی به‌عنوان کارمزد و برای جبران هزینه‌های بانک، از متقاضی وام، گرفته می‌شود. بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، به‌عنوان بانکی که به‌طور تخصصی در این حوزه کار می‌کند و تمامی تسهیلاتش از نوع قرض‌الحسنه است، الگوی خوبی برای ترویج این شیوه از بانکداری است که در آن هم تطابق بیشتر و دقیق‌تری با عقود اسلامی وجود دارد و هم در نهایت رضایت مشتری بیشتر جلب می‌شود.
مهر ایران و هنر بانکداری بدون ربا
بانک قرض‌الحسنه مهر ایران عملیات بانکی خود را به‌صورت قرض‌الحسنه انجام می‌دهد. جالب است بدانید تمامی تسهیلات این بانک به‌صورت قرض‌الحسنه و با کارمزد صفر تا چهار درصد پرداخت می‌شود. این مبلغ نیز برای هزینه‌های کارکنان، اجاره شعب، تجهیزات، آب و برق و مواردی از این دست صرف می‌شود.
حال سؤال اینجاست که این بانک، چگونه توانسته بدون ارائه یکی از انگیزه‌های اقتصادی، یعنی سود سپرده، مشتریان را به افتتاح سپرده قرض‌الحسنه دعوت کند؟ تنها در یک مورد بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در سال ۱۳۹۶ با رشد ۸۲ درصدی منابع، از طرف مسعود کرباسیان، وزیر وقت امور اقتصادی و دارایی، شایسته تقدیر شناخته شد. البته دو موفقیت بین‌المللی این بانک را که اخیراً به دست آمد، از خاطر نبرده‌ایم. بانک قرض الحسنه مهر ایران، از سوی نشریه بنکر به‌عنوان نخستین بانک ایران و رتبه سوم برترین مؤسسات کاملاً اسلامی جهان از نظر رشد دارایی‌های منطبق بر شریعت انتخاب شد و همچنین سازمان همکاری اسلامی از مدیرعامل این بانک به‌عنوان نخبه اقتصادی جهان اسلام تقدیر کرد که یکی از اصلی‌ترین دلایل این تقدیر ترویج بانکداری اسلامی بوده است.
اعتماد، کلید بانکداری قرض‌الحسنه
چه عواملی در جذب نقدینگی لازم برای تسهیلات قرض‌الحسنه با استفاده از منابع مردمی، مؤثر بوده است؟ در نظام بانکی کنونی، حتی سودهای قابل توجه و خدمات متنوع نیز برای جذب منابع سپرده‌گذاران، کافی نیستند. تجربه جهانی بحران بانکی و همین‌طور تجربه شکست مؤسسات مالی و اعتباری در داخل کشور، سپرده‌گذاران را بیش از پیش محتاط و اهمیت اعتماد را پر رنگ‌تر کرده است. در واقع امروزه، اعتماد مردم به نظام بانکی، یکی از عوامل تأثیرگذار بر جذب منابع مردمی است.
در مورد سپرده‌های قرض‌الحسنه نیز، افرایش اعتماد افراد درباره کارکردهای قرض‌الحسنه، موجب رشد تعداد و حجم سپرده‌های قرض‌الحسنه خواهد شد. با این حال، مجموع نظام بانکی کشور در این زمینه عملکرد قابل قبولی نداشته و در جلب اعتماد عمومی برای سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه، موفق نبوده است. در این میان، بانک قرض‌الحسه مهر ایران به‌عنوان نخستین بانک تخصصی قرض‌الحسنه در کشور، در راستای قوانین پولی و بانکی کشور فعالیت کرده؛ به این صورت که توانسته با جلب اعتماد عمومی، موفق به جذب منابع قرض‌الحسنه شده و عملکرد موفقیت‌آمیزی در این زمینه داشته باشد.
در واقع در ۳۴ سال منتهی به ۱۳۹۷، تنها نیمی از سپرده‌های قرض‌الحسنه به وام قرض‌الحسنه تبدیل شده است. این در حالی است که بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، در سال ۱۳۹۶، بیش از ۹۰ درصد وجوه جذب‌شده در قالب سپرده قرض‌الحسنه را به اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه تخصیص داده و ۱۰ درصد باقی‌مانده نیز به‌شکل ذخیره قانونی نزد بانک مرکزی سپرده‌گذاری شده است.
حرکت بر خلاف نظام بانکی
آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد در سال‌های ۱۳۶۳ و ۱۳۶۴ یعنی در دوره آغازین اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا، به‌ترتیب حدود ۲۵ و ۱۳ درصد از کل سپرده‌های بانکی را سپرده قرض‌الحسنه تشکیل می‌داد، اما این نسبت در سال‌های بعد به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است.
این در حالی است که عامل تعیین‌کننده «اعتماد» توانسته با وجود وضعیت فعلی قرض‌الحسنه در نظام بانکی کشور، منابع مردمی بیشتری را به بانک قرض‌الحسنه مهر ایران روانه کند؛ به‌طوری که منابع جذب شده این بانک در سال ۱۳۹۶، ۱۱۰ هزار و ۳۶۱ میلیارد ریال بوده که نسبت به سال ۱۳۹۵، رشد ۸۲ درصدی را تجربه کرده است.
منابع بانک قرض‌الحسنه مهر ایران که بر پایه اعتماد از طریق وجوه مردمی تأمین شده، در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶، ۵۵ درصد رشد داشته است. افزایش منابع، به‌معنای امکان اعطای تسهیلات بیشتر به متقاضیان و دسترسی بخش بیشتری از جامعه به وام قرض‌الحسنه است.
بر همین اساس، در سال ۱۳۹۷، تسهیلات اعطایی این بانک که همگی به‌صورت وام قرض‌الحسنه و با کارمزد صفر تا چهار درصد است، نسبت به سال ۱۳۹۶، افزایش ۶۴ درصدی داشته است. بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در سال ۱۳۹۷، به بیش از یک میلیون و ۲۳۰ هزار درخواست وام قرض‌الحسنه پاسخ داده که در مجموع ارزشی معادل ۱۳۰ هزار میلیارد ریال داشته است.
بانک قرض الحسنه مهر ایران تنها ۵ درصد منابع قرض الحسنه کشور را به خود اختصاص داده است، در حالی که بیش از ۲۵ درصد تسهیلات قرض الحسنه پرداخت شده توسط شبکه بانکی کشور از طریق بانک قرض الحسنه مهر ایران اعطاء شده است.
