تاریخچه بانکداری به شيوه نوين در ایران از اوایل سال ١٣٠٠ هجری شمسی به دلیل ضرورت های اقتصادی و سیاسی آغاز شد اما از آنجايی که نخستین بانک های ایرانی تا حدودی با حمايت دولت و در راستای تحقق خواست و منافع حکومت شکل گرفته بودند کمتر به جلب رضایت آحاد مردم توجه داشتند از این رو به غیر از عدّه قلیلی که دارای مکنت و سرمایه زیادی بودند، اکثریت مردم ترجیح می‌دادند به جای پس‌‌انداز وجوه مازاد خود در بانک ها، به رغم وجود تمامی مخاطرات احتمالی پول های نقد خویش را در خانه نگهدارند. تاریخچه بانک صادرات ایران به طوری که براساس آمار منتشره در سال ١٣٣٠ (هجری شمسی) «از کل اسکناس و مسکوکات منتشره ایران تنها حدود ١١ درصد آن در اختیار بانکها و ٨٩ درصد مابقی آن در پستو های منازل و صــندوقچه های شـخصی مردم و به عبارتی به صورت راکد و خارج از چرخه مالی و اقتصادی کشور نگهداری می‌شده است.
سرمايه اوليه بانك
بانک صادرات ایران به عنوان یک بانك خصوصی و بصورت سهامی عام با نام «بانک صادرات و معادن ایران» در ١٥ شهريورماه سال ١٣٣١ طبق قوانین آن روزگار با سرمايه اوليه ٢٠ ميليون ریال كه پرداخت نيمی از آن هم با تعهد پرداخت نيمی ديگر، قابل پذيرش اداره ثبت شركتها با شماره ٣٨٣٣ تاسيس گردید. اين سرمايه با خريد ٧٦ سهم توسط دو نفر از اعضای هيأت مؤسسين بانك و سرمايه گذاری بقيه اعضای هيأت مديره تأمين گرديد و سهامداران با واگذاری سفته به هيأت مديره تعهد نمودند ٥٠ درصد بقيه تعهد خود را از محل سود ساليانه پرداخت نمايند. بنیانگذاران بانک صادرات ایران با درک صحیح شرايط حاکم بر آن زمان تلاش کردند با جذب حداکثر نقدینگی در دست مردم برای اولین بار در کشور بانکی براساس اصول مشتری‌مداری تأسیس و در ٢٢ آبان سال ١٣٣١ با ١٣ نفر کارمند شروع به کار کرد درحالیکه خوش‌بین ترین افراد نیز با وجود بانکهای قدرتمند دولتی پیشرفت و موفقیت آن را پیش‌بینی نمی‌کردند. ارایه تسهیلات بانکی بهتر به مردم، ایجاد شبکه گسترده بانکی در سراسر کشور، جلب سرمایه‌های داخلی و پس‌اندازهای هر چند کوچک، ایجاد فرصتهای سرمایه‌گذاری در کلیه فعالیتهای اقتصادی ازاهداف اولیه بانک صادرات بود.
شروع كار اولين شعبه
استقرار اولین شعبه در بازار تهران به عنوان مركز معاملات و گردش پولی کشور بسیار مورد توجه مؤسسان بانک بود. به این ترتیب اولین شعبه بانک در ٢٢ آبان ١٣٣١ در يك ساختمان استيجاری به مساحت حدود ٢٠٠ متر مربع، با چند اتاق در طبقه دوم سرای بنايی بازار تهران واقع در كوچه تكيه دولت، كوی مرغی‌ها آغاز به کار کرد. يکی از اولين اقدامات هيأت مديره انجام تعميرات و تغييرات در محل استقرار اولين شعبه بانك بود كه با برداشتن ديوارهای بين سه اتاق از هفت اتاق، يك سالن معاملات به ابعاد ١٢*٨ با پنج باجه براي دريافت و پرداخت، انتقالی چك های واگذاری و افتتاح حساب به وجود آمد و تعداد ٤ اتاق برای بايگانی و تداركات (جهت لوازم ضروری و ملزومات و مطبوعات) و اتاق های مدير عامل و هيأت مديره در نظر گرفته شد و دقت به عمل آمد كه ساختمان بانك جلوه بسيار آبرومندی داشته باشد. بعدها با بهتر شدن وضعیت اقتصادی بانک، محل مناسب تری برای شعبه بازار خریداری گردید و در آبان ١٣٣٧ شعبه يك بازار به محل فعلی انتقال یافت.
آرم اوليه بانك
آرم اوليه بانك توسط مرحوم ادوارد ژوزف كه عضو هيأت مديره و اولين مدير عامل بانك صادرات و معادن ايران بود پيشنهاد و تصويب گرديد و آن تصوير يك اسب بالدار در نگين انگشتری كهنه‌اش بود كه از يك مغازه عتيقه فروشی در خيابان ناصر خسروی تهران به مبلغ يك هزار ریال خريداری كرده بود و توجيه اين بود كه اسب سمبل سرعت و استقامت و نجابت است و بال‌هايش سمبل بلند پروازی و آغوش باز، ولي توجيه تاريخی اش آن است كه اين آرم مشابه مهر نقشين انوشيروان ساسانی پادشاه ايران باستان بود. اين آرم پس از پيروزی انقلاب اسلامی و استانی شدن بانك از سال ١٣٥٨ تاكنون به سه طرح متفاوت تغيير نقش داده شد و آرم فعلی بانك كه دو دست سكه‌ای را در بر می‌گيرد، آرم مشخص بانك گرديد.
اسامي اعضای هیأت مدیره و كارمندان اولیه
در انتخاب اعضای هيأت مديره بانك ادوارد ژوزف، مهندس محمد علی مفرح و مهندس محمد بلور فروشان به سمت اعضای اصلی و علی اكبر فخرائی و مهندس مصطفی امير معزی به سمت اعضای علی‌البدل و مهندس ابوالفضل پاك و مهندس نصرت ا... رضائی به سمت بازرسان قانونی برگزيده شدند ولی مرحوم مهندس محمد علی مفرح چون سمت بازرس قانونی را در بانك بازرگانی ايران داشت از قبول عضويت هيأت مديره خودداری كرد و آقای حسن ملك افضلي را به جاي خود پيشنهاد نمود كه مورد موافقت قرار گرفت. آقايان: سيد رضا كسمائی،حبيب ا... خليليان ،فيضی، مصطفی بلورچی، جمشيد بختيان، جلال الدين مير مطهری، جمشيد نوبان، رهنمای چيت ساز، سيد حسين دربندی، محمد علی اصفهانی، رضا و حسن سادات گوشه، دزفولی، عبدالوهابی، گلخو، كاميابی پور، ابوالقاسم رهبری، پطروسيان و ميكائيليان از كارمندان اوليه بانك صادرات و معادن ايران بودند.
عملکرد بانک در اولین سال ها
در فاصله ١٥ شهريور تا ٢٢ آبان ماه ١٣٣١ مقدمات اجرايی كار از استخدام كارمند تا ارتباطات و هماهنگي با ساير بانك‌ها فراهم شد. در روز افتتاح، مؤسسين و كارمندان بانك كه ٢٥ نفر بودند به گرمي از مراجعين پذيرايی كردند و با دعوت از بازرگانان و صاحبان صنايع و اصناف بازار با وعده استفاده از اعتبارات كوتاه مدت با نرخ بهره و كارمزد كمتر، علاقه آنها را نسبت به انجام معاملات با بانك صادرات و معادن ايران جلب نمودند و با تلاشی پيگير برای شناساندن بانك به مردم فعاليت كردند و در پايان همان سال آنچه كه از ترازنامه بانك مشهود است، مجموع سپرده‌های مردم حدود ١٧ ميليون و ٦٠٠ هزار ریال و اعتبارات و تسهيلات اعطايی حدود ٦٧ ميليون ریال و مجموع دارايی‌های بانك ٤٤ ميليون و ٢٠٠ هزار ریال و سود ويژه بانك حدود ٧٠٠ هزار ریال بوده است. در حاليكه از سرمايه ٢٠ ميليوني آن فقط ١٠ ميليون پرداخت شده بود. با اين ترتيب پايه‌های بانك پی‌ريزی و پس از آن آيين‌نامه‌های معاملاتی، كارگزينی و غيره به تدريج تدوين شدند و براي مدير عامل و اعضای هيأت مديره بانك ،كه تا پايان سال ١٣٣١ حقوق و دستمزدی دريافت نمی‌کردند، مبلغ ٥٠٠٠ ریال و ٣٠٠٠ ریال و برای كارمندان ١٠٠٠ ریال تا ٢٠٠٠ ریال حقوق و مزايا پيش‌بينی گرديد. در زمان مديريت مرحوم ادوارد ژزف ٣ شعبه ديگر به ترتيب: شعبه سينا، فردوسی، خيام، درتاريخ های ١٠دی ماه سال ١٣٣٢ و ٧ فروردین ماه سال ١٣٣٣ و ١٠ اردیبهشت ماه سال ١٣٣٣ با مسئوليت آقايان حبيب ا... خليليان، جمشيد بختيان و مصطفی بلورچی گشايش يافت.
انتخاب شعار مردمی و گسترش شعب
بانک صادرات ایران از بدو تأسیس، نوآوری در ارایه محصولات و خدمات بانکی و احترام به مشتریان و مراجعان را به عنوان اصل ثابت و جدایی ناپذیر لاینفک و با جامه عمل پوشاندن به شعارهای انتخابی خود یعنی «بانک صادرات ایران در خدمت مردم» و «حق با مشتری است(customer is the king)» توانست طی مدت کوتاهی حجم زیادی از نقدینگی کشور را جذب و مهمتر از آن مردم را با نظام بانکی آشنا و آشتی دهد. اولین شعبه خارج از کشور اين بانک در سال ١٣٤٠ در هامبورگ آلمان تأسیس و پس از آن شعب خارجی این بانک یکی پس از دیگری افتتاح شدند. هم اکنون بانک صادرات ایران مالکیت بانک مستقل دایر در خارج از کشور (بانک صادرات تاشکند، لندن PLC، فیوچر بانک بحرین و آرین بانک افغانستان) را در اختیار دارد و علاوه بر این، واحدهای بانکی متعلق به این بانک در اروپا و آسیا بیش از ٢٠ واحد است. بانک صادرات ایران در حال حاضر عنوان گسترده‌ترین شبکه شعب بانکی ایران را با داشتن نزدیک به 3000 شعبه و واحد بانکی فعال در اختیار دارد. این بانک که از سال ١٣٧٩ ارایه خدمات الکترونیکی (Online) را آغاز کرده، هم اکنون در زمینه‌های تعداد حساب‌های الکترونيکی، تعداد دستگاه‌های خودپرداز و پايانه های فروش، تعداد کارتهای الکترونيکی صادره،تعداد کاربران همراه بانک در نظام بانکی کشور جايگاه ممتازی به خود اختصاص داده است.
خصوصي شدن دوباره بانک
بانک صادرات ايران پس از پيروزی انقلاب اسلامی، در سال ١٣٥٨ در اجرای مصوبه مجلس شورای اسلامی، "ملی" اعلام گرديد و پس از ٣٠ سال در راستاي اجرای اصل ٤٤ قانون اساسی، در ١٩ خردادماه سال ١٣٨٨ به جرگه بانکهای خصوصی پيوست و با کد «وبصادر» در سازمان بورس و اوراق بهادار تهران پذيرفته شد. خصوصی شدن و تغيير در مالکيت بانک به منزله نقطه عطفی در جايگاه حقوقی و مديريتی بانک بوده و زمينه ساز تحولات اساسی در راستای چابک تر شدن، خلق ارزش افزوده و داشتن نقش مؤثرتر در اقتصاد ايران گرديد. امروزه بانک معتبر و مردمی صادرات ایران به عنوان بزرگترين بانک خصوصی و بورسی کشور با بهره‌مندی از بیش از ٦ دهه تجربه علاوه بر پایبندی کامل به اصول اولیه خود و اجرای دقیق بانکداری اسلامی می‌کوشد ضمن همسویی با بانکداری بین‌المللی از طریق رعایت اصول مشتری مداری و ارایه خدمات مطلوب و نوین بانکی، سرآمدی خود را در بازار پر رقابت بانکی داخلی حفظ و ارتقا بخشد و افزون بر این رضایتمندی مردم را جلب و نقش مؤثری را در آبادانی، پيشرفت و توسعه ميهن اسلامی ايفا نمايد.
