به گزارش خبرنگار ایبِنا، در بخش چهارم از مجموعه مقالات " آنچه که از جهان پسا دلار باید بدانیم"، به سراغ مقاله‌ی سیگما بنمارت، تحلیلگر ارشد اقتصاد سیاسی نشریه واشنگتن پست می‌رویم. وی در این گزارش تحلیلی، از علت تلاش‌ها و علاقه‌ی مفرط کشور‌های جهان نسبت به لغزش وسقوط دلار از جایگاه بین المللی خود می‌گوید.
رویکردی که در آن سال‌های سال است ایالات متحده از دلار به عنوان یک سلاح اقتصادی قدرتمند استفاده می‌کند، بسیاری از کشورها را نسبت به ادامه‌ی انحصار و تسلط دلار در عرصه بین الملل محتاط می‌کند.
قدرت امنیتی-سیاسی ماورایی که ابزار دلار به دولت آمریکا می‌دهد، به راحتی می‌تواند مناسبات منطقه‌ای و جهانی را بر هم زده و تغییر دهد؛ هژمونی دلار ایالات متحده به سهولت کشور‌های جهان را از کمترین حقوق مرتبط با خدمات اقتصادی و اجتماعی محروم می‌کند، کشورها را به راحتی پای میز مذاکره می‌کشاند، قدرت‌های سیاسی را از دایره همکاری‌های اقتصادی با بسیاری از کشور‌های دیگر حذف می‌کند، با اعمال تحریم‌های اقتصادی یک طرفه و ناعادلانه، شخصیت‌ها و نهاد‌های مالی و اقتصادی بسیاری از کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران، روسیه و چین را در سطح بین الملل محدود کرده و آن‌ها را به اصطلاح بایکوت تجاری-بازرگانی می‌کند و در یکی از آخرین اقدامات اساسی خود، در بحبوحه‌ی جنگ روسیه و اوکراین، تحریم‌های اقتصادی سرسام آور و فلج کننده‌ای را بر دولت روسیه تحمیل کرد که موجب تضعیف شدید جبهه‌ی مبارزانی این کشور شد و با این کار، ادامه نوار پیروزی روسیه علیه اوکراین به راحتی قطع گردید؛ بنابراین مرور چندباره‌ی این چند خط و توجه به همه موارد فوق الذکر باعث می‌شود که بتوانیم از یک زاویه‌ی جدید و کمتر دیده شده، به ماهیت خطرناک و چالش آفرین این پدیده‌ی قدرتمندِ در دست ایالات متحده پی ببریم.
برای پاسخ به این سوال، می‌بایست یک لحظه خود را در جایگاه مردم و دولت‌های بسیاری قرار دهیم که سال هاست تحت تحریم‌های شدید، فراگیر و مستمر نظام ارزی دلاری در مناسبات بین المللی، از کمترین حقوق اقتصادی، تجاری و بازرگانی خود در جهان محروم هستند و جایگزین نزدیکی نیز برای برون رفت از این شرایط نمی‌بینند. با لمس چنین اتمسفری فقط می‌توانیم جوابی برای این سوال پیدا کنیم.
دلار ایالات متحده، کاربردی فراتر از یک ارز و وسیله‌ای برای مبادلات داخلی و بین المللی پیدا کرده است. در اصل ما با یک سلاح مرگبار، مخرب و با قدرت کشتار جمعی در سطح جهان روبرو هستیم.
همین امر باعث می‌گردد ایالات متحده به عنوان یک ابرقدرت جهانی، به راحتی بتواند یک سیاست خارجی تهاجمی و مداخله جویانه علیه کشور‌های دیگر را همواره داشته باشد؛ آن هم نه از طریق ارتش عظیم خود بلکه با قدرت خطرناک دلار خود.
این کشور با استفاده از تسلط، امتیاز و برتری خود به عنوان تنها منشا و صادر کننده‌ی مهم‌ترین مرجع ارز جهانی، به عنوان ابزاری برای سیاست خارجی، دلار را تبدیل به اسلحه‌ی کشتار جمعی کرده است.
دولت آمریکا از یک سو به دلخواه خود، میلیارد‌ها دلار کمک خارجی به دوستان نزدیک خود می‌دهد و از سوی دیگر، دشمنان خود را از ساده‌ترین سازوکار‌های سوئیفت مالی محروم می‌کند و به راحتی سیستم مالی جهانی را به طور موثر با استفاده از دلار کنترل می‌کند.
حال اگر شما هم جای این کشورها و قدرت‌های اقتصادی جهان بودید، علاقه به شکست شدید هژمونی دلار نداشتید؟
نفوذ بیش از حد ایالات متحده بر مناسبات اقتصادی جهان از طریق دلار، بسیاری از کشورها را در سال‌های اخیر بر آن داشته است که با سرعت و شتاب بیشتری به دنبال تدوین و عملیاتی سازی گزینه‌های جایگزین دلار نظیر بلوک‌های ارزی، پیمان‌های پولی دو یا چند جانبه، واحد پول‌های مشترک جدید، پول‌های دیجیتال مشترک، ارز‌های دیجیتال بانک مرکزی و دارایی‌های رمزنگاری شده و ... باشند.
مسئله بعدی در پیدایش نشانه‌های شکست هژمونی دلار، تلاش‌های فعالانه‌ی جمهوری خلق چین است. شواهد زیادی در سطح تحرکات اقتصادی بین الملل نشان می‌دهد که چین به شدت تمایل دارد که دلار به‌عنوان ارز مرجع و ارز ذخیره بین‌الملل تضعیف شود. به همین دلیل است که دکتر جارد برنشتاین، ریاست شورای مشاوران اقتصادی جو بایدن در روز سه شنبه ۱۸ آوریل ۲۰۲۳، از کنگره خواست که سقف بدهی خارجی ایالات متحده یا ریسک نکول را به عنوان یک ابزار سیاسی برای حفظ ارزش دلار، افزایش دهد.
این گمانه زنی‌ها از اقدامات همه جانبه‌ی چین در تلاش برای کاهش قدرت دلار در عرصه جهانی هنگامی قوت می‌گیرد که سرمقاله‌ی مهم‌ترین نشریه اقتصادی این کشور در مارچ ۲۰۲۳، به یادداشت مسئول سیاست اقتصادی چین با عنوان " دلار پادشاه را از تخت سلطنت خلع کنید" تعلق می‌گیرد.
لی که چیانگ، مسئول سیاست اقتصادی چین و نفر دوم کمیته دائمی پلیتبوروی حزب کمونیست، عالی‌ترین نهاد تصمیم ساز اقتصادی این کشور که در اوایل مارچ ۲۰۲۳ به عنوان نخست وزیر جدید این کشور نیز انتخاب گردید، در مقاله‌ی جنجالی خود، کنترل ایالات متحده بر ارز مرجع و ذخیره جهان را دارای عواقب و پیامد‌های به شدت منفی نظیر توانایی بیشتر آمریکا برای اعمال تحریم‌های همه جانبه بر چین و سایر متحدانش دانست. وی در ادامه‌ی این مقاله خاطر نشان کرده است که ایالات متحده اگر این موقعیت را از دست بدهد، تعادل نظام اقتصادی جهانی بهتر خواهد شد.
به همین دلیل است که چین و سایر کشور‌های هم پیمان از سال ۲۰۲۱، به صورت پیوسته و فراگیر، شروع به تقویت و مدیریت بهینه‌ی قدرت ارز‌های ملی خود در بستر تجارت بین الملل کرده اند و بخشی از این پروسه را در بستر پنهانی به پیش برده اند؛ بطوریکه، گزارش وزارت خزانه داری ایالات متحده، چین را به دلیل عدم انتشار مداخلات ارزی خود و عدم شفافیت در مورد مکانیسم مدیریت نرخ ارز مورد انتقاد قرار داده است.
افزایش شدید ارزش دلار در سال‌های اخیر، بویژه تا سال ۲۰۲۱ میلادی، مشکلات زیادی را در کشور‌های در حال توسعه و اقتصاد‌های نوظهور ایجاد کرده است، زیرا بانک‌های مرکزی در تلاش بودند تا نرخ‌های بهره را افزایش دهند تا از سقوط ارز‌های ملی خود در مقابل دلار جلوگیری کنند. همین امر به مشکلات داخلی اقتصاد آن‌ها نظیر افزایش بیکاری، افزایش تورم و ایجاد رکود در برخی کشورها، منجر شده است؛ بنابراین جهان در تلاش خواهد بود تا برای دستیابی به یک تعادل و آرامش نسبی اقتصادی و تجاری، اهرم‌های خود را برای توقف رشد ارز معیار و کاهش ارزش مرجع ذخیره جهانی به کار ببندد.
در همین حال، اثر تحریم‌های ایالات متحده بر روسیه در سال ۲۰۲۲ نشان داد که چقدر تأثیر آمریکا بر جهان اقتصادی امروز، دلار محور است و بسیاری از کشورها را بیش از پیش ترغیب کرد تا جستجوی گزینه‌های جایگزین را سرعت بخشند؛ لذا این امکان وجود دارد که گام بعدی کشور به سمت یک ارز ذخیره واحد نباشد، بلکه به سمت بلوک‌های ارزی مشترک باشد.
در حال حاضر، بویژه از انتهای سال ۲۰۲۱، بزرگترین اقتصاد‌های آسیای جنوب شرقی به طور فزاینده‌ای پرداخت‌های تجاری خود را به طور مستقیم با مبادله ارز‌های ملی یکدیگر انجام می‌دهند و از بکارگیری دلار اجتناب می‌کنند.
مالزی و سنگاپور از جمله کشور‌های پیش رویی هستند که ترتیبات مشابهی را در بستر پیمان پولی با چین انجام می‌دهند و چین نیز در حال ارائه پیشنهادات تجاری در بستر یوان دیجیتال/ رنمینبی به کشور‌هایی هست که در ارتباط با کاربرد دلار، دچار مشکلات مالی هستند.
همچنین بانک‌های مرکزی از آسیا تا خاورمیانه نیز در حال ایجاد خطوط سوآپ ارزی دوجانبه با هدف کاهش وابستگی به دلار هستند.
بنابراین به نظر می‌رسد تلاش بی وقفه‌ی قدرت‌های جهانی برای لغزش جایگاه بین المللی دلار در سال‌های آتی با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد تا اقتصاد دنیا به جهان پسادلاری نزدیک شود.
