سرمایه‌گذاری در سهام زیر قیمت یا «کم‌ ارزش‌گذاری شده»

به گزارش خبرنگار ایبِنا، ریزش‌های متوالی و کم و بیش سنگین بازار سهام در این ایام، تحلیلگران و کارشناسان آن بازار را به سوی این نکته کشانده که اکثریت سهام "ارزش ذاتی" یا بنیادی بالاتری نسبت به "ارزش بازار" خود پیدا کرده اند و این موضوع عکس العمل و پاسخ مناسب خود از طرف "رفتار سرمایه گذار" را می‌طلبد. مراد این یادداشت آن است کمی تا قسمتی درباره سهام زیر ارزش توضیح دهد.

سهام کم ارزش گذاری شده (Undervalued) یک واژه اقتصاد مالی است که برای اوراق بهادار و یا سایر انواع سرمایه‌گذاری که در بازار زیر قیمت ذاتی خود به فروش می‌روند استفاده می‌شود.

ارزش ذاتی یک شرکت عبارت است از ارزش فعلی یا حال "جریان نقدی" آزاد انتظاری که یک شرکت می‌سازد. من در کلاس برای سهولت بحث "جریان نقدی" یک آپارتمان ۵۰ متری را مثال می‌زنم که هر ماه اجاره آن را دریافت می‌کنید و احتمال دارد یکی دو بار در سال هزینه‌هایی برای آن پیش بیاید که از اجاره شما کم می‌شود. یک سهم زیر ارزش خود ارزش‌گذاری شده را با بررسی صورت‌های مالی شرکت ناشر سهم و تحلیل بنیاد‌های آن، مثل جریان نقدی، بازده دارایی ها، قدرت سوددهی، و مدیریت سرمایه برای برآورد و تخمین ارزش ذاتی آن سهم می‌توان ارزش گذاری کرد.

برعکس، به سهمی "بیش ارزش گذاری شده" می‌گویند که در بازار سهام بیشتر از قیمت ذهنی و تصوری و ادراکی خود قیمت گذاری شده باشد. خرید سهام وقتی زیر قیمت نسبت به ارزش ذاتی آن‌ها قیمت گذاری شده اند یکی از کلیدی‌ترین عناصر استراتژی مرد پرآوازه دنیای سرمایه گذاری مالی و بورسی یعنی "وارن بافت" در مورد "سرمایه گذاری ارزشی" است.

محور‌های بحث این یادداشت عبارتند از:

• یک سهم که زیر ارزش ارزش گذاری شده سهمی است که قیمت بازار آن کمتر از ارزش ذاتی ادارکی و تلقی شده آن است.

• خرید یا سرمایه گذاری در این نوع سهم به دلیل بهره مندی از مزیت شکاف بین ارزش ذاتی و ارزش بازار آن به "سرمایه گذاری ارزشی" مشهور است.

• اینکه یک سهم زیر ارزش ارزش گذاری شود این حکایت از آن دارد که قیمت بازار آن به نحوی "اشتباه" است و سرمایه گذار مزبور یا اطلاعاتی دارد که در دسترس سایر فعالان بازار نیست و یا یک ارزش گذاری صرفاً و منحصراً شخصی و سلیقه‌ای داشته است. یعنی، برخلاف روند و مسیر بازار سهام حرکت می‌کند، سهامی که بقیه از آن روگردانند را می‌خرد.

معنی و مفهوم کم ارزش گذاری شده

"سرمایه گذاری ارزشی" مصون از خطا نیست، و لذا هیچ ضمانتی وجود ندارد که وقتی یک سهام به نظر می‌رسد که زیر ارزش بنیادی و ذاتی خود قرار گرفته با ترقی و صعود مواجه شود. همچنین روش مشخص و معین دقیق و بی کم و کاستی هم برای تعیین و تبیین "ارزش ذاتی" نداریم و در اصل یک حدس قریب به یقین است. وقتی فردی می‌گوید فلان سهم کم ارزش گذاری شده، تمام آنچه او در اصل می‌خواهد بگوید آنست که به باور او سهم مزبور از قیمت بازار فعلی و جاری آن ارزش و ارزندگی بیشتری دارد، ولی این ذاتاً یک نظر شخصی است و ممکن است و می‌تواند بر پایه استدلال عقلایی مبتنی بر بنیاد‌های کسب و کار باشد یا نباشد.

یک سهم کم ارزش گذاری شده، سهمی است که تصور کرده اید یا باور نموده اید که آن سهم بر پایه نماگر‌های متداول و معمول بشدت پایین و کم قیمت گذاری شده است. کدام نماگرها، همان‌هایی که از آن‌ها در مدل "ارزش گذاری" (Valuation) استفاده می‌شود. اگر سهم یک شرکت خاص بخوبی زیر میانگین بازار یا صنعتی که آن شرکت در آن فعال است ارزش گذاری شود، می‌توان آنرا بعنوان سهم کم ارزش گذاری شده یا زیر قیمت مورد توجه قرار داد. در چنین شرایطی، سرمایه گذاران ارزشی برای کسب بازده‌ای منطقی با هزینه اولیه کمتر برای آن سهام به شکار فرصت‌های سرمایه گذاری یا خرید آن سهام می‌روند.

خواه یک سهم واقعاً کم ارزش گذاری شده باشد یا نباشد باز در معرض تفسیر و تعبیر است. اگر یک مدل ارزش گذاری دقت‌های لازم نداشته باشد و یا به روش غلطی بکار گرفته شود، می‌تواند چنین معنی شود که آن سهم تاکنون و تابحال بدرستی ارزش گذاری شده است، چرا که آدرس غلط و پیام گمراه کننده برای سرمایه گذار مخابره می‌کند.

سرمایه گذاری ارزشی و دارایی‌های کم ارزش گذاری شده

سرمایه گذاری ارزشی یک "استراتژی سرمایه گذاری" است که در پی آنست سهام و اوراق بهادار کم ارزش گذاری شده در بازار را یافته و در آن‌ها سرمایه گذاری کند و یا آن‌ها را خرید نماید. از آنجا که آن دارایی‌ها را می‌توان بطور نسبی با هزینه پایین بدست آورد سرمایه گذار آن امیدوار است به احتمال و شانس بیشتر به بازده موردنظر دست می‌یابد.

افزون بر این، در سرمایه گذاری ارزشی به دلیل ترس از کسب بازده نامطلوب و نامناسب از خرید هر قلمی در بازار که "بیش ارزش گذاری شده" (Overvalued) تلقی می‌شوند خودداری و اجتناب می‌شود.

"کم ارزش گذاری شده"، نظرات شخصی، و بازار‌های کارا

این ایده که یک سهم بطور مدام و پیوسته بتواند "کم ارزش گذاری شده" (یا "بیش ارزش گذاری شده") باشد بطوریکه یک سرمایه گذار بتواند با معامله آن سهام که نادرست قیمت گذاری شده بطور دایم و یکریز بازده‌های مافوق بازار بدست آورد، بطور چشم گیر با ایده‌هایی که بازار سرمایه را با کارایی کامل، مطرح می‌نماید، یعنی یعنی بکارگیری تمامی اطلاعات در دسترس، مغایر و در تضاد است. اگر برای یک سهم بطور واقعی ارزش ذاتی بیشتر از قیمت بازاری آن بوده باشد، آنگاه تمام معامله گران بازار بی درنگ و بدون فوت وقت، بشرط آنکه این تفاوت به آسانی و سهولت از دل صورت‌های مالی قابل تفحص و اثبات باشد، انگیزه دارند که آن سهم را خریداری نمایند. این خود باعث می‌شود که پیشنهادات خرید خود را برای بدست آوردن آن بالا بردند و لذا قیمت سهم مزبور بسوی ارزش ذاتی آن کشانده می‌شود.

به عبارت دیگر، اگر بازار‌ها کارا باشند آنگاه یافتن یک سهم که واقعاً کم ارزش گذاری شده باشد تقریباً غیر ممکن است (مگر اینکه فردی اطلاعات درونی و محرمانه که در دسترس بقیه فعالان بازار نیست، داشته باشد.)

این بدان معنی است، که اگر یک سرمایه گذار و خریدار سهام فکر می‌کند که یک سهم معین و مشخص "کم ارزش گذاری شده" است، این امر در ذات و کنه خود یک قضاوت شخصی است که با باور بقیه بازار (بجز دارندگان اطلاعات درونی و محرمانه) مغایرت دارد. همچنین این امر حکایت از آن دارد وجود عده‌ای در بازار سهام که حدس‌های آن‌ها دائماً و پیاپی قریب به یقین بوده و معامله گران موفق بازار هستند یا قلمداد می‌شوند پدیده‌ای است که با ایده کارا بودن بازار سهام در چالش قرار می‌گیرد و آنرا بکلی زیر سئوال می‌برد.

سرمایه گذاری ارزشی در مقابل سرمایه گذاری "ارزش – محور"

چگونه می‌توان پول شما و باورهایتان و ارزش‌هایی که برایتان مهم است را هم سو و هم جهت نمود؟ سرمایه گذاری ارزش محور برای پاسخ این پرسش مطرح شده است. این نوع سرمایه گذاری شما را مطمئن می‌سازد که در شرکت‌هایی سرمایه گذاری نخواهید کرد که با باور‌های شخصی شما در تضادند. وقتی تنها هدف شما از سرمایه گذاری در بازار سهام حداکثر سازی سود نباشد و بفکر آن باشید که این شرکت در جهت رفاه و سلامت شهروندان و حفظ محیط زیست چه نقشی دارد شما یک سرمایه گذار ارزش – محور هستید.

در یک کلمه، استراتژی سرمایه گذاری ارزش – محور یعنی وفاداری به ارزش هایمان، ارزش‌ها و باورهایی، چون: تداوم پذیری و پایداری بخشیدن به منابع مورد نیاز آدمی، حفظ کرامت آدمیان و اعتلای روح همکاری و تعاون شهروندان. شوربختانه، دیدم که حتی دو مفهوم متفاوت "سرمایه گذاری ارزشی" و "سرمایه گذاری ارزش – محور" را برخی دست اندرکاران بازار سرمایه هم به غلط یکی می‌دانند.

در سرمایه گذاری ارزش – محور (Values-Based) سرمایه گذار در پی آنست که سرمایه خود را در جا‌هایی سرمایه گذاری کند که با ارزش‌ها و باور‌های او همخوانی و هم سویی دارد، حتی اگر نماگر‌های بازار سود دهی آنرا تائید و حمایت نکنند. برای مثال، کسی که دخانیات مصرف نمی‌کند و به سلامت جامعه می‌اندیشد، در صنایع دخانی سرمایه گذاری نمی‌کند. پس بجای تکیه به یافتن سهام زیر ارزش در "سرمایه گذاری ارزشی" در "سرمایه گذاری ارزش – محور" سرمایه گذار در پی تطابق ارزش‌های خود با چگونگی کاربری سرمایه خود است.

احمد یزدان پناه / استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا (س)