به گزارش خبرنگار ایبِنا، ایران دیروز؛ سه‌شنبه ۱۳ تیرماه ۱۴۰۲ رسما عضو سازمان همکاری شانگهای شد؛ اتفاقی که مقامات ایران از سال ۲۰۰۵ به دنبال آن بودند و در سال ۲۰۰۸ توافق اولیه آن انجام شده بود.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم توسعه همکاری‌های منطقه‌ای، همسایگی و ارتباط با شرکای استراتژیک وارد مرحله جدیدی شد و نگاه‌ها از غرب به نقاط مختلف جهان تغییر کرد. هرچند مقامات دولت می‌گویند موضع برجام را پیگیری می‌کنند، اما منتظر آن نمی‌مانند و مسیر توسعه را ادامه می‌دهند.
در شهریور ماه سال ۱۴۰۰ و با آغاز به کار دولت سیزدهم عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای تایید و دیروز در ۱۳ تیر ماه این عضویت رسمی شد.
ایران رسما عضو سازمان همکاری‌های شانگهای شد، اما نکته مهم اینجاست که چگونه می‌توان از این سازمان بین‌المللی بهره برد. بررسی وضعیت اقتصادی کشورهای عضو شانگهای نشان می‌دهد گردش ارزی آن‌ها بسیار بالاست و توان بالایی در زمینه تجارت دارند که مهمترین آن‌ها چین با رتبه دوم اقتصادی جهانی است. همچنین برخی از این کشور‌ها با ایران هم زبان و هم فرهنگ هستند و در نتیجه می‌توان تحولات مهمی در بخش اقتصادی ایجاد کرد.
اغلب کشورهای عضو شانگهای مصرف‌کننده کالایی هستند که ایران در تولید آن‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. از سوی دیگر برخی از این کشور‌ها در همسایگی ایران قرار دارند و هزینه تجارت و حمل و نقل بسیار پایین خواهد بود. از دیگر مزایای حضور در سازمان همکاری‌های شانگهای تامین نیاز‌های کشور است. در ادامه این گزارش به وضعیت کشور‌ها از جمعیت تا حجم تجارت آن‌ها پرداخته‌ایم.
کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاری شانگهای روی‌هم بیشترین تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی در جهان هستند. مساحت کشورهای عضو این سازمان روی هم حدود یک‌چهارم سطح خشکی‌های زمین است. همچنین ۹ کشور عضو سه میلیارد و ۱۵۴ میلیون نفر جمعیت دارند که تقریبا ۴۲ درصد جمعیت جهان را شامل می‌شود. کارشناسان معتقدند عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای به‌تن‌هایی موانع تحریم را کنار نمی‌زند، اما ایران می‌تواند با کشورهای عضو این سازمان همکاری‌های دو‌جانبه زیادی انجام دهد؛ به این صورت که ایران با چین مراودات خود را بدون واسطه انجام دهد که تاکنون تنها سند همکاری دو کشور برای اجرا مد‌نظر بود و اکنون عضویت ایران در این سازمان نیز به قدرت راهبردی کشورمان می‌افزاید.
ایران زمانی که عضو ناظر بود پیشنهاد داده بود برای مکانیزم مواجهه با تحریم‌های اعضای شانگهای، ساز‌و‌کاری تعیین شود و اکنون که به عضویت در‌آمده، می‌تواند خود، پیشنهاد‌دهنده اصلی این موضوع باشد. ضمن این‌که اغلب کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای مصرف‌کننده نفت هستند و ایران می‌تواند تامین‌کننده انرژی این کشور‌ها باشد.
روسیه همسایه شمالی ایران محسوب می‌شود و حدود ۱۴۴ میلیون نفر جمعیت دارد. حجم تجارت این کشور با ایران بیش از ۵ میلیارد دلار است، اما باید توجه داشت تولید ناخالص داخلی این کشور از ۱۴۰۰ میلیارد دلار می‌گذرد.
روسیه، شریک راهبردی و استراتژیک ایران است و با حمایت این کشور ایران توانست به عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای در بیاید. امکان افزایش ظرفیت ایران در بخش‌های مختلف اقتصادی میان دو کشور وجود دارد. نیاز اصلی روس‌ها محصولات کشاورزی است که ایران در زمینه صادرکننده محسوب می‌شود.
سرعت رشد فناوری در چین آنقدر زیاد است که امسال خودروسازان گوی رقابت را از سایر رقبا ربودند و اولین صادرکننده محصول نهایی شدند. چین یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت دارد و با ایران حدود ۱۹ میلیارد دلار تجارت دارند. دو کشور تفاهم نامه تجارت ۴۰ میلیارد دلاری را امضا کردند و عضویت ایران در این سازمان می‌تواند تسهیل‌گر این موضوع باشد. تولید ناخالص داخلی این کشور ۱۴ هزار و ۷۲۲ میلیارد دلار برآورد شده و اغلب کشور‌ها به دنبال همکاری با این کشور هستند.
نکته قوتی که برای ایران وجود دارد این است که چین و ایران سند همکاری ۲۵ ساله امضا کردند و این موضوع همکاری دو کشور را تقویت می‌کند. چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت است و عمده نفت خود را از ایران تامین می‌کرد. بازگشت تحریم‌ها مانع فروش نفت ایران به چین شد و همین امر دو کشور را به سمت سند همکاری بلندمدت سوق داد.
هند هم یکی از شرکای تجاری ایران محسوب می‌شود. این کشور یک میلیارد و ۳۶۶ میلیون نفر جمعیت دارد از نظر نیروی انسانی و هزینه تمام شده کالا تقریبا برابر چین است، اما از نظر فناوری هنوز به پای شرق آسیا نرسیده است. این کشور ۱۶ میلیارد دلار با ایران تجارت دارد و تولید ناخالص داخلی این کشور به ۲۷۰۸ میلیارد دلار می‌رسد.
همکاری ایران و هند در زمینه ریلی انجام شده و توسعه چابهار در دست اقدام طرفین قرار دارد. از سوی دیگر این کشور یکی از خریداران نفت ایران است که اخیرا اعلام کرده در صورت احتمال دارد، خرید نفت از ایران را آغاز کند.
جمعیت ازبکستان ۳۳ میلیون نفر و حجم تجارت ایران کشور با ایران حدود ۲۶۰ میلیون دلار است. تولید ناخالص داخلی این کشور هم ۵۷ میلیارد دلار گزارش شده است. ازبکستان اغلب نیاز کشور خود را از کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای تهیه می‌کند و از آنجا که این کشور‌ها اغلب همسایه هستند هزینه حمل و نقل پایینی را می‌پردازند. چین روسیه، ترکیه، قراقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ایران تامین کننده اصلی کالا‌های مورد نیاز این کشور هستند که به نظر می‌رسد عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، تجارت دو کشور را بیشتر کند.
قزاقستان کشوری ۱۸ میلیون نفری است که با ایران تجارت ۲۰۵ میلیون دلاری دارد. تولید ناخالص داخلی این کشور ۱۶۴ میلیارد دلار است. باید توجه داشت ایران و قزاقستان گرچه هیچ مرزخشکی باهم ندارند، اما مرز مشترک هردو کشور از طریق دریای خزر است. قزاقستان درغرب و ایران در جنوب دریای خزر هر دو ازکشور‌های ساحلی خزرند. اقتصاد قزاقستان به صادرات نفت خام و تا حدی به بخش کشاورزی متکی است؛ بنابراین برای تامین نیاز‌های خود تاحد زیادی به واردات ازکشور‌های دیگر وابسته است. حجم کل تجارت قزاقستان با جهان در سال ۲۰۱۹ حدود ۹۶ میلیارد دلار بوده است که سهم ایران از این تجارت ۴/۰ درصد است یعنی رتبه چهلم در بین صادرکنندگان کالا به قزاقستان را به خود اختصاص می‌دهد که این روند امکان تغییر دارد.
قرقیزستان نیز یکی از کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای است که جمعیت ۵/۶ میلیون نفری دارد. حجم تجارت این کشور با ایران ۵۲ میلیون دلار و تولید ناخالص داخلی ۸ میلیارد دلار گزارش شده است. قرقیزستان از معدود کشور‌هایی است که محصور به خشکی است و مرز آبی و دریایی ندارد. این موضوع می‌تواند راهگشای ارتباط ایران با قرقیز‌ها برای افزایش تجارت باشد.
سیستان و بلوچستان ایران با کشور پاکستان هم مرز است و حدود ۹۶۰ کیلومتر مرز مشترک داریم. این کشور ۲۱۶ میلیون نفری حدود دو میلیارد دلار با ایران تجارت دارد و تولید ناخالص داخلی این کشور ۲۶۲ میلیارد دلار است. پاکستان برای تامین نیاز‌های خود سالانه حدود ۶۰ تا ۷۰ میلیارد دلار واردات دارد، اما ایران از این بازار سهم یک درصدی دارد. ایران از نظر کشاورزی توانایی رقابت با این کشور را ندارد به این دلیل که برنج اولین کالای صادراتی این کشور است، اما وارد کننده نفت و روغن‌های صنعتی است که ایران می‌تواند نیاز‌های این کشور را برآورده کند.
کشور تاجیکستان ۵/۹ میلیون نفری عضو دیگر سازمان همکاری‌های شانگهای است. تجارت تاجیک‌ها با ایران زیاد نیست ۵ میلیون دلار است و اغلب فعالان اقتصادی که در خراسان رضوی هستند با این کشور در ارتباطند. نکته قابل توجه اینجاست که ایران در همه نمایشگاه‌های تجاری ایران حضور دارد که اغلب در بخش صنایع غذایی، ماشین‌آلات کشاورزی و بهداشت و درمان است. دلیل پایین بودن میزان تجارت ایران و تاجیکستان علی رغم نیاز‌های این کشور عدم شناخت از بازار آنهاست. البته تجار به دنبال تغییر رویه خود در این زمینه هستند تا افزایش تجارت را با این کشور قم بزنند. این کشور از نظر خدمات فنی مهندسی نیز به شدت نیازمند واردات است و ایران در این زمینه صادرکننده مطلوبی به نظر می‌رسد.
گفتنی است، در حال حاضر، هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان، ایران و ازبکستان ۹ عضو دائمی و سه کشور افغانستان، بلاروس و مغولستان، عضو ناظر و شش کشور آذربایجان، ارمنستان، پادشاهی کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا نیز از شرکای گفت‌وگوی آن محسوب می‌شوند.
