به گزارش خبرنگار ایبنا، بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران که به تازگی راه‌اندازی شده است، یک تحول مهم در نظام مالی و اقتصادی کشور محسوب می‌شود. این بازار با هدف تسهیل و تنظیم مبادلات ارزی بین تجار و شرکت‌های بازرگانی داخلی و خارجی و همچنین ایجاد شفافیت در نرخ ارز، نقش مهمی در بهبود و ثبات اقتصادی کشور دارد.
براساس دستورالعمل معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران، تمام صادرکنندگان مشمول بند ۲ ماده ۸ آیین نامه اجرایی تبصره (۶) بند (ح) ماده (۲) مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا، از روز شنبه؛ ۳ آذر ماه ۱۴۰۳ به عنوان متقاضی فروش، از طریق بانک عامل، ارز حاصل از صادرات خود را در بستر مرکز مبادله ایران به فروش می‌رسانند. واردکنندگان دارای مجوز و تخصیص معتبر از محل تامین ارز مرکز مبادله ایران نیز باید به عنوان متقاضی خرید از طریق بانک عامل در بستر این مرکز اقدام به خرید ارز کنند که از ۳ دی ماه این امکان برای واردکنندگان نیز عملیاتی خواهد شد.
متقاضی فروش باید با یکی از بانک‌های عامل، قرارداد کارگزاری ارزی منعقد کند و ارز حاصل از صادرات خود را به کارگزار معرفی شده توسط بانک عامل تحویل دهد. فروشنده ارز باید قبل از سفارش‌گذاری فروش، پروانه‌های صادراتی خود را به بانک عامل ارائه کند.
بانک در صورت اطمینان از موجود بودن ارز متناظر با پروانه‌های صادراتی و امکان کارسازی آن، به فروشنده اجازه سفارش فروش را می‌دهد.
در مرحله بعدی فروشنده سفارش فروش خود را به بانک عامل با تعیین مقدار ارز و حداقل قیمت مورد پذیرش اعلام می‌کند.
بانک عامل سفارش مورد نظر را به سامانه معاملات ارز تجاری مرکز مبادله ایران ارسال می‌کند. در صورت وجود تقاضا و تطابق سفارش فروش با سفارش‌های خرید واردکنندگان معامله انجام می‌شود و رفع تعهد ارزی صادرکننده به صورت سیستمی ثبت خواهد شد.
در نهایت مبلغ ریالی معامله حداکثر ظرف مدت یک روز کاری از تاریخ معامله، با کسر کارمزد‌ها به حساب فروشنده ارز واریز می‌شود.
یکی از اهداف اصلی ایجاد این بازار، فراهم آوردن بستری رسمی، شفاف و کارآمد برای مبادلات ارزی است. در گذشته، نوسانات نرخ ارز و نبود دسترسی آسان به ارز مورد نیاز، مشکلات زیادی برای تجار و شرکت‌های بازرگانی ایجاد می‌کرد. بازار ارز تجاری با ایجاد یک نظام شفاف و تحت نظارت، به این مشکلات پایان می‌دهد. در این بازار، نرخ ارز براساس سازوکار عرضه و تقاضا تعیین می‌شود که این امر به کاهش نوسانات و ایجاد ثبات در نرخ ارز کمک می‌کند. بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران برای اولین بار در تاریخ اقتصاد ایران، بستر یک بازار رسمی و شفاف را مهیا می‌کند.
طبق آیین‌نامه اجرایی تبصره (۶) بند (ح) ماده (۲) مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز صادرکنندگان محصولات پتروشیمی، پالایشی، فولادی، فلزات اساسی رنگین و فرآورده‌های نفتی مکلفند که ۱۰۰ درصد ارزش مندرج در پروانه صادراتی یا معادل ارزی آن به سایر ارز‌ها را صرفا به صورت حواله در سامانه مورد تائید بانک مرکزی رفع تعهد کنند.
سایر صادرکنندگان نیز باید ۹۰ درصد ارزش پروانه صادراتی خود یا معادل آن به سایر ارز‌ها را با یک یا ترکیبی از روش‌های برگشت ارز به انتخاب خودشان رفع تعهد کنند و بر این اساس آنها می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را در بازار ارز تجاری به فروش برسانند.
با توجه به اینکه نرخ سامانه ارز معاملاتی بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، این سازوکار به صادرکنندگان خرد کمک می‌کند که ارز حاصل از صادرات خود را با قیمت بالاتری بفروشند که این مسئله چند اثر مثبت مهم برای صادرکنندگان و تجار به همراه دارد.
اول اینکه میزان بازگشت ارز حاصل از صادرات افزایش می‌یابد. در گذشته بسیاری از صادرکنندگان خرد به دلیل نرخ پائین فروش ارز خود به بانک مرکزی، رغبتی به بازگشت ارز حاصل از صادرات خود نداشتند و سعی می‌کردند از روش‌های واردات در قبال صادرات و سایر روش‌های جایگزین استفاده کنند، اما با راه‌اندازی بازار ارز تجاری، این صادرکنندگان می‌توانند با نرخ بالاتری ارز خود را بفروشند.
دومین اثر مثبت بازار ارز توافقی تقویت صادرات است. بخشی از تولیدکنندگان به دلیل مشکلات مربوط به رفع تعهد ارزی و نرخ‌های پائین، تمایلی به صادرات کالا نشان نمی‌دادند، اما با ایجاد بازار ارز تجاری حاشیه سود صادرات این تولیدکنندگان نیز افزایش می‌یابد و آنها نیز وارد چرخه صادرات کشور خواهند شد.
سومین اثر مثبت نیز مربوط به واردات کالا‌هایی است که تامین ارز آنها در برخی موارد با مشکلاتی رو به رو است. به طور مثال، بازار ارز تجاری می‌تواند در تامین ارز مورد نیاز برای واردات محصولاتی مانند تلفن همراه و خودرو موثر باشد و به تنظیم این بازار‌ها کمک می‌کند.
مرکز مبادله ارز و طلای ایران به گونه‌ای طراحی شده است که تمامی عملیات ارزی تحت نظارت بانک مرکزی انجام شود. در این بازار، تجار می‌توانند ارز مورد نیاز خود را از طریق سیستم‌های الکترونیکی و با استفاده از پلتفرم‌های آنلاین به صورت شفاف و با نرخ‌های رقابتی تهیه کنند. این امر علاوه بر کاهش هزینه‌های مبادلاتی، سرعت و دقت در انجام تراکنش‌ها را نیز افزایش می‌دهد. از طرفی بانک مرکزی نیز با حضور فعالانه در این بازار، می‌تواند بخشی از اهداف و راهبرد‌های خود در حوزه سیاست‌های ارزی را دنبال کند.
راه‌اندازی بازار ارز تجاری تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد کشور خواهد داشت. از یک سو، این بازار با ایجاد ثبات در نرخ ارز، به کاهش ریسک‌های مرتبط با نوسانات ارزی کمک می‌کند که این امر برای تجار و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی اهمیت زیادی دارد. از سوی دیگر، افزایش شفافیت در مبادلات ارزی باعث کاهش فساد و سوءاستفاده‌های احتمالی در این حوزه می‌شود.
وقتی ارز مورد نیاز تولیدکنندگان و واردکنندگان به موقع و با یک نرخ نسبتا ثابت تامین شود، دغدغه آنها نسبت به نوسانات ارزی کاهش می‌یابد. طبق برنامه اعلام شده از سوی بانک مرکزی، قرار است در مراحل بعدی قرارداد‌های آپشن و معاملات سلف نیز در این مرکز راه‌اندازی شود که این اقدام به پیش‌بینی‌پذیری بازار ارز و اطمینان‌بخشی به فعالان اقتصادی کمک می‌کند.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نقش کلیدی در راه‌اندازی و نظارت بر بازار ارز تجاری ایفا می‌کند. این نهاد با تعیین سیاست‌ها و مقررات لازم، تضمین می‌کند که تمامی عملیات ارزی در چارچوب قانونی و با رعایت اصول شفافیت و انصاف انجام شود. همچنین، بانک مرکزی با استفاده از ابزار‌های مختلف، نوسانات غیرمنطقی در بازار را کنترل کرده و از ایجاد شوک‌های ناگهانی در نرخ ارز جلوگیری می‌کند.
در واقع شکل‌گیری بازار ارز تجاری موجب ارتقای نقش بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز و تقویت قدرت تنظیم‌گری سیاستگذار ارزی می‌شود.
بازار ارز تجاری ایران در مرکز مبادله ارز و طلای ایران، گامی مؤثر در راستای بهبود نظام مالی و اقتصادی کشور است. این بازار با ایجاد بستری رسمی، شفاف و کارآمد برای مبادلات ارزی، به کاهش نوسانات و افزایش ثبات نرخ ارز کمک کرده و زمینه‌ساز رشد و توسعه اقتصادی کشور می‌شود. با نظارت دقیق بانک مرکزی و همکاری تمامی نهاد‌های ذی‌ربط، این بازار می‌تواند نقش مهمی در تقویت اقتصاد ملی و افزایش اعتماد تجار و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی ایفا کند.
