رسول فرو غفرد/ کارشناس مسائل بانکی - بررسی ترازنامه «بانک قرض الحسنه مهر ایران» در ماه های اخیر نشان می دهد که این بانک در سال های گذشته نه تنها توانسته بحران اقتصادی و التهابات حوزه بانک ها را مدیریت کند بلکه به میزان چشمگیری فعالیت های خود را بسط داده و بازار هدف خود را تقویت کرده است. در حوزه منابع در سال های گذشته این بانک رشد چشمگیری را تجربه کرده است.
مانده منابع این بانک در ۳ سال گذشته بیش از ۳ برابر شده است. در خصوص تعداد تسهیلات و تعداد سپرده ها نیز بانک یاد شده رشد چشمگیری را تجربه کرده است. علاوه بر این «بانک قرض الحسنه مهر ایران» ضمن فعالیت های توسعه ای که داشته، به میزان رضایت بخشی حجم مطالبات معوق خود را مدیریت کرده است. بنابراین درمجموع می توان گفت عملکرد این بانک هم به لحاظ پایداری فعالیت و هم به لحاظ توسعه فعالیت در سا لهای گذشته در قیاس با وضعیت سیستم بانکی ایران در سا لهای اخیر مطلوب بوده است؛ بخشی از این توسعه به دلیل ماهیت اجتماعی فعالیت این بانک و بخشی دیگر به دلیل مدیریت هوشمندانه و مدرن مدیران این بانک بوده که توانسته در سیر زمان بازار هدف بانک را تقویت کند.
۲اهرم پیش برنده
در سمت راست ترازنامه بانک های تجاری میزان دارایی ها و در سمت چپ آن نیز میزان بدهی ها و سرمایه ها وجود دارد؛ در واقع بخشی از دارایی های موجود در سمت راست، متعلق به صاحبان بدهی در سمت چپ و باقیمانده متعلق به صاحبان سهام است؛ به تعبیری دیگر، سمت راست ترازنامه در هر بانک تجاری، تحت مالکیت مدعیان سمت چپ ترازنامه است. بخش قابل توجهی از کمیت و کیفیت عملیات بانک ها را می توان از طریق تحلیل ترازنامه آن ها ارایه داد. به تعبیری دیگر به کمک تحلیل ترازنامه بانک ها می توان به این سوال ها پاسخ داد: اول اینکه، تملک دارایی های بانکها چه ترکیبی دارد؟ به این معنا که چند درصد از داراییهای بانک ها در تملک صاحب دیون و چند درصد آن در تملک صاحبان سهام بوده است؟ این نسبت تا حد زیادی وضعیت ریسک فعالیت بانک را به تصویر می کشاند؛ هر چه وزن بیشتری از دارایی های بانک ها در تملک صاحبان دیون باشد، به این معناست که هر لحظه ممکن است صاحب سپرده به برداشت سپرده خود روی آورد و بانک مذکور به لحاظ اعتباری قادر به پاسخ به نیاز اعتباری مشتری ها نباشد.
ادامه وضعیت می تواند منجر به هجوم تدریجی بانکی و سقوط بانک ها منجر شود. دومین سوال اینکه در طول زمان بانک مذکور با چه الگویی حرکت کرده است؟ آیا در مقاطع آرامش اقتصادی که بنگاه های اقتصادی به ویژه بانک ها به توسعه فعالیت های خود می پردازند، بانک مورد نظر توانسته مجاری توسعه ای خود را همسو با جریان اقتصاد یا حتی قدرتمندتر از آن، تقویت کند؟ آیا در مواقع بحرانی، بانک مورد نظر توانسته التهابات را مدیریت کند و تداوم فعالیت خود را تضمین کند؟ سومین سوالی که اهمیت ویژه ای در سیستم بانکی ایران دارد، این است که بانک تا چه حد توانسته است دارایی های خود را مدیریت کند. مهمترین دارایی بانک ها تسهیلاتی است که به اشخاص حقیقی و حقوقی پرداخت می کنند. در صورتی که بخش قابل توجهی از دارایی های بانک ها در سرفصل دارایی های غیرجاری قرار گیرد، به این معناست که بانک در بلندمدت قادر به پوشش بدهی های خود نیست. در اقتصاد ایران به دلیل چرخه های تجاری مکرر و وضعیت درآمد سرانه، سهم مطالبات معوق در ترازنامه برخی از بانک ها قابل توجه است. البته برخی از بانکها هم به دلیل ساختار و ماهیت فعالیتشان و هم به دلیل مدیریت هوشمندانه توانسته اند مطالبات معوق خود را در سیر زمان به خوبی مدیریت کنند. «بانک قرض الحسنه مهر ایران» یکی از بانک های بزرگ کشور بوده که در سال های اخیر با تکیه به هر دو نیرو؛ یعنی «ساختار و ماهیت خاص فعالیت» و «مدیریت هوشمندانه»، نه تنها خود را از گزند التهابات اقتصاد کلان مصون داشته بلکه توانسته فعالیت بانکی خود را توسعه دهد و همینطور مطالبات غیرجاری خود را به خوبی مدیریت کند. «بانک قرض الحسنه مهر ایران» که علاوه بر فعالیت های معمول بانکی، هدف و ماموریت اصلی خود را روی شناسایی و تقویت پتانسیل های اجتماعی قرار داده است، همواره توانسته با تکیه بر این ماهیت خاص، فعالیت بانکی خود را در مسیری سالم به پیش ببرد؛ البته تنها ماهیت اجتماعی این بانک علت عبور سالم از تلاطم های اقتصادی نبوده بلکه دیدگاه تخصصی و مدرن مدیران و مجموعه در خصوص مسایل بانک و پاسخ فوری به نیازهای ویژه مشتریان در این مسیر قدرتمند و سالم، نقش حایز اهمیتی ایفا کرده است.
سطح بالا و رشد چشمگیر منابع
یکی از مهم ترین معیارهایی که می تواند کیفیت و کمیت فعالیت های بانک ها را به تصویر بکشاند حجم و تغییرات منابع بانک است. منظور از حجم کل منابع بانک و منظور از تغییرات آن، میزان رشد یا افول منابع بانکی است. به طور کلی بانکها منابع را از عوامل داخلی و خارجی گرفته و آن ها را در مجاری مختلف به مصارف تبدیل می کنند. هرچه میزان منابع دریافتی از بخش های اقتصادی بیشتر باشد، به این معناست که بانک توانسته اعتماد بیشتری را به سمت خود جلب کند و تبعا قادر به گسترش فعالیت خود خواهد بود. اما هر چه منابع بانک در طول زمان کاهش یابد به این معناست که بانک نه تنها نتوانسته اعتماد بخشهای مختلف اقتصادی را جلب کند، بلکه بخشی از بازار خود را از دست داده است. بررسی ترازنامه «بانک قرض الحسنه مهر ایران» نشان می دهد که این بانک هم حجم قابل قبولی از منابع را جذب کرده، هم اینکه در طول زمان توانسته منابع خود را با سرعت چشمگیری بسط دهد. بر اساس داده های بدست آمده از ترازنامه «بانک قرض الحسنه مهر ایران»، حجم کل منابع بانک در سال ۱۳۹۵ بیش از ۶ هزار میلیارد تومان بوده است؛ این میزان نسبت به کل سیستم بانکی اقتصاد ایران و به طور کلی وسعت اقتصاد ایران، سهم قابل توجهی است؛ به این معنا که به لحاظ سطح، این بانک توانسته اعتماد بخش قابل توجهی از جامعه را به خود جلب کند. تبعا بخشی از این اعتماد به دلیل ماهیت اجتماعی فعالیت بانک مذکور بوده و بخشی دیگر نیز به دلیل فعالیت مدرن و رضایت بخش این بانک در حوزه مدیریت مشتری بوده است. البته در کنار سطح منابع، میزان رشد منابع این بانک نیز در طول زمان به میزان رضایت بخشی بوده است. در سال ۱۳۹۶ منابع این بانک با درصد رشد به حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان رسید. به این معنا که این بانک در سال مذکور، نه تنها توانسته همسو با جریان اقتصاد کلان حرکت کند بلکه فعالیت خود را به میزان چشمگیری توسعه دهد؛ به طوری که میزان رشد منابع این بانک از سرعت حرکت تمامی متغیرهای اقتصادی بیشتر بوده. تورم یکی از متغیرهایی است که انتظار می رود سرعت رشد منابع بانک ها را تقویت دهد؛ در سال ۹۶ در حالی که تورم کمتر از ۱۰ درصد بوده رشد منابع این بانک بیش از۸۰ درصد بوده است. رشد نقدینگی که متغیر دیگری است که به رشد منابع بانکی حرکت می دهد در این سال نیز حول نقطه۲۰ درصد بوده است. البته رشد منابع «بانک قرض الحسنه مهر ایران» در سال ۱۳۹۶ متوقف نشده و در سال های بعد از آن ادامه یافته است. رشد منابع بانک مذکور در سال ۱۳۹۷حدود ۵۵ درصد بوده است؛ با توجه به اینکه اقتصاد ایران در این سال در معرض بحران بوده، می توان ادعا کرد که این بانک به دلیل پایگاه اجتماعی که داشته نه تنها شرایط بحرانی جامعه را مدیریت کرده بلکه در دل این بحران با سرعت قابل توجهی رشد کرده است. در ۳ ماه ابتدایی سال جاری نیز که اقتصاد ایران در شرایط سخت و محدودیت های دشوار قرار داشته «بانک قرض الحسنه مهر ایران» توانسته منابع خود را حدود ۱۰ درصد رشد دهد. این سطح از رشد پایدار باعث شده تا در مجموع بعد از گذشت حدود ۳ سال، کل منابع این بانک با حدود ۳ برابر افزایش به حدود ۱۹ هزار میلیارد تومان برسد؛ این حجم از منابع در قیاس با مقیاس بانکی اقتصادی ایران، سهم قابل توجه و رضایت بخشی است. البته در سوی مقابل، مصارف بانک مذکور نیز در طول زمان توانسته همسو با منابع در مسیر رضایت بخشی حرکت کند. مانده مصارف این بانک در سال ۱۳۹۵ حدود ۴/ ۴ هزار میلیارد تومان بوده است. این مصارف بعد از طی کردن یک مسیر صعودی چشمگیر در ۳ ماه ابتدایی سال جاری به حدود ۱۸ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است؛ به این معنا که مصارف «بانک قرض الحسنه مهر ایران» در این مدت حدود ۴ برابر شده است. میزان رشد مصارف «بانک قرض الحسنه مهر ایران» در سال های ۹۶ و ۹۷ به ترتیب حدود ۹۰ درصد و۱۰۰ درصد بوده است.
تعداد و مبلغ تسهیلات
یکی دیگر از متغیرهایی که پویایی و وسعت فعالیت بانک ها را به تصویر می کشد، تعداد و حجم تسهیلاتی است که بانک به مشتریان حقیقی و حقوقی خود پرداخت کرده است؛ هر چه بانک بتواند در یک بازه زمانی تعداد تسهیلات بیشتری را با حجم بیشتری پرداخت کند، به این معناست که توانسته است میزان نفوذ خود در بازار و سهم بازاری خود را در قیاس با سایر رقبا افزایش دهد. در سوی مقابل، در صورتی که میزان و تعداد تسهیلات اعطا شده از سوی بانکها کاهش یابد، به این معناست که بانک یاد شده احتمالا بخشی از بازار هدف خود را به رقبا واگذار کرده است. بررسی ترازنامه «بانک قرض الحسنه مهر ایران» نشان می دهد که این بانک در سال های گذشته توانسته میزان تسهیلات اعطایی خود را هم به لحاظ تعداد تسهیلات و هم به لحاظ میزان تسهیلات به میزان چشمگیری افزایش دهد. واکاوی ترازنامه «بانک قرض الحسنه مهر ایران» نشان می دهد که این بانک در مجموع در سال ۱۳۹۵ تعداد ۵۰۰ هزار و ۵۰۰ فقره تسهیلات به اشخاص حقیقی و حقوقی اعطا کرده است.
البته تعداد تسهیلات اعطایی از سوی این بانک در سیر زمان نه تنها ثابت نمانده بلکه با سرعت چشمگیری افزایش یافته است؛ به طوری که بانک مذکور در پایان سال ۱۳۹۷، بیش از یک میلیون و ۲۳۴ هزار فقره تسهیلات اعطا کرده است که با توجه به شرایط اقتصاد کلان و التهابات این دوره رشد چشمگیری بوده است.
به لحاظ حجم تسهیلات نیز «بانک قرض الحسنه مهر ایران» رشد چشمگیری را در سال های گذشته تجربه کرده است؛ رقم کل تسهیلات اعطا شده از سوی بانک مذکور در سال ۱۳۹۵ بیش از ۴ هزار میلیارد تومان بوده که در پایان سال ۱۳۹۷ به بیش از ۱۶ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. یکی دیگر از معیارهایی که سلامت و قدرت فعالیت بانکی را به تصویر می کشاند تعداد سپرده هایی است که در بانک افتتاح می شوند. بررسی ترازنامه «بانک قرض الحسنه مهر ایران» نشان می دهد که در سال ۱۳۹۵ تعداد کل سپرده های این بانک حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ هزارواحد بوده است. تعداد سپرده های «بانک قرض الحسنه مهر ایران» در سال های گذشته به طور پیوسته افزایشی بوده و در پایان ۳ ماه ابتدایی سال جاری به بیش از ۶ میلیون و ۵۱۵ هزار واحد رسیده است. به عبارتی دیگر در این بازه زمانی کوتاه، تعداد سپرده های بانک یاد شده حدود ۵۰ درصد افزایش یافته است؛ که در قیاس با فعالیت سیستم بانکی ایران رشد قابل ملاحظه ای است. البته نکته مهمی که لازم است توجه شود این است که تعداد سپرده ها به تنهایی نمی تواند میزان استقبال مشتریان را از بانک نمایندگی کند؛ چرا که بسیاری از مشتریان قبلی می توانند با حساب های قبلی خود کار کرده و پس انداز خود را در آن حساب ها افزایش دهند.
