به گزارش خبرنگار ایبِنا؛ بازار نقدی ارز کشور در سال‌های اخیر وضعیت مناسبی نداشته است. بخشی از این مشکلات به دشواری تأمین ذخایر ارزی در پی تحریم‌های خارجی باز می‌گشت و بخشی هم به نظام معیوب عرضه ارز که ربطی به تحریم نداشت.
صف‌های طولانی در سرما و گرما جلوی صرافی‌ها که علاوه بر سرگردانی مردم جلوه بدی هم داشت، بازار داغ اجاره کارت ملی و سرازیر شدن ذخایر ارزی کشور به جیب دلالان، در کنار نبود شفافیت که زمینه را برای ایجاد تقاضای کاذب و نوسانات ارزی فراهم می‌کرد، همگی از جلوه‌های نامناسب بازار ارز بود که در گذشته مشاهده می‌شد.
دولت سیزدهم برای ترمیم این آشفتگی‌ها دو دستور کار برای خود تعریف کرد؛ نخست، به‌کار بستن همه ابزارها برای دسترسی به درآمدهای ارزی که در این زمینه موفقیت‌های قابل توجهی را به‌دست آورد. رئیس کل بانک مرکزی در تازه‌ترین اظهارات خود خبر داده است که «با توجه به تامین ارزی که در سال جاری انجام شده است در بهترین وضعیت ذخایر اسکناس ارزی قرار داریم».
دستور کار دوم دولت، تامین و ساماندهی درخواست‌های ارزی خرد مردم به‌واسطه ارتقای جایگاه بازار متشکل ارزی بود که در این زمینه هم اتفاقات خوبی رخ داده است.
آشفتگی بازار
رئیس کل بانک مرکزی مهرماه ۱۴۰۰ در شرایطی پا به ساختمان میرداماد گذاشت که بازار ارز کشور در مرحله پساجهش ارزی بود که از سال ۹۷ شروع شده و آثار آن هنوز هم ادامه داشت. بازار ارز محل جولان دلالانی بود که با اجاره کارت ملی افراد و سوءاستفاده از اختلاف نرخ ارز دولتی و آزاد، ذخایر ارزی کشور را به جیب خود سرازیر می‌کردند.
در این شرایط، رئیس کل بانک مرکزی در میانه آذرماه سال جاری، درست در زمانی که روند بازار ارز تحت تاثیر اخبار هیجانی و غیراقتصادی، با افزایش نرخ ارز به ویژه دلار در محدوده ۳۱ هزار تومانی در بازار غیر رسمی مواجه شده بود، با حضور میدانی در بازار ارز و بازدید از صرافی‌ها، از نزدیک با دغدغه‌ها و مشکلات متقاضیان ارز و همچنین صرافی‌ها باخبر شد و با تاکید بر برنامه‌ریزی در جهت تسهیل دسترسی مردم به ارز اظهار داشت: "در بازار متشکل به دنبال راهکارهایی هستیم که دسترسی مردم به ارز را تسهیل بیشتری کنیم و به زودی این اقدام انجام می‌شود تا دیگر نیازی نباشد، مردم برای دریافت ارز در صف بایستند. مردم می‌توانند با ارائه مستندات خود در سامانه بازار متشکل ارزی، ارز موردنیاز را از صرافی‌ها دریافت کنند. " صالح‌آبادی تأکید کرد که نیازهای مردم به ارز در مقررات ارزی مشخص است و هر فردی به هر میزان نیاز داشته باشد ارز وجود دارد.
مزایای سامانه برخط بازار متشکل ارزی
گام مهم بانک مرکزی در این زمینه روز دوشنبه ۹ اسفندماه ۱۴۰۰ با رونمایی از سامانه برخط بازار متشکل ارزی به آدرس https://my.ice.ir برداشته شد و فروش الکترونیکی ارز به صورت غیرحضوری و از طریق سامانه بازار فراهم گردید. با راه افتادن این سامانه متقاضیان واقعی ارز در سراسر ایران می‌توانند به این سامانه مراجعه و با ثبت تقاضای خود صرافی مورد نظر و زمان تحویل را انتخاب کنند.
با شروع به‌کار سامانه برخط بازار متشکل ارز ایران این امکان وجود دارد که سرفصل‌های مصارف ارزی خدماتی براساس نیازهای واقعی اشخاص تعیین شود و بساط دلالانی که با استفاده از پاسپورت و کارت ملی افراد اقدام به دریافت ارز دولتی می‌کردند برچیده شود.
کسی که نیاز واقعی دارد می‌تواند با استفاده از شماره همراه و سایر اطلاعات هویتی وارد سامانه شده، مدارک خود را بارگذاری نماید و صرافی مورد نظر و زمان دلخواه مراجعه برای دریافت ارز را تعیین کرده و بدون دردسر ارز خود را دریافت نماید.
علاوه بر این، شفافیت مزیت بزرگ این سامانه است که اشراف سیاستگذار پولی را بر معاملات بازار ارز به شدت ارتقا می‌دهد. امیر هامونی؛ رییس هیات مدیره شرکت مدیریت بازار متشکل معاملات ارز ایران در این رابطه می‌گوید: «بازرسان بانک مرکزی می‌توانند با مراجعه به سامانه برخط بازار متشکل ارز ایران اطلاعات و مدارک متقاضیان و خریداران ارز را مشاهده کنند».
این اقدام هم باعث تکریم ارباب رجوع و مردم خواهد شد و هم روشی برای سهولت دسترسی مردم به ارزهای مورد نیازشان است که در سریع‌ترین زمان ممکن محقق می‌شود. به گفته رئیس کل بانک مرکزی، «فروش ارز فقط محدود به این سامانه نیست و همچنان فروش ارز براساس مصارف بیست و سه‌گانه‌ای که در این سامانه هم وجود دارد، امکان‌پذیر است».
البته تامین ارز مسافرتی اولین فاز اجرایی این سامانه است که قرار است به مرور به سایر نیازهای ارزی نیز تعمیم یابد.
مرجعیت بازار رسمی ارز
یکی از اتفاقات مهمی که با راه‌اندازی این سامانه می‌افتد، مرجعیت پیدا کردن بازار متشکل ارزی در بازار نقدی است. هر چند این بازار از تابستان ۹۸ با اهداف "شفافیت شکل‌گیری نرخ تعادلی ارز بر اساس عرضه و تقاضا"، " ایجاد مرجعی برای کشف نرخ و نرخ گذاری با کنترل و نظارت بانک مرکزی"، "ساماندهی و توسعه بازار نقدی ارز"، " کوتاه شدن دست دلالان بازار ارز و بازارهای غیررسمی در تعیین نرخ ارز" و "افزایش شفافیت مالی معاملات و فعالیت بازیگران اصلی بازار ارز" شروع به کار نمود و در این سال‌ها عمق بیشتری گرفت اما با این اقدام جدید می‌تواند جایگاه واقعی خود را پیدا کند.
در دوره جدید به نظر می‌رسد این بازار که محل مبادله ارزهای بازیگران اصلی بازار و کشف قیمت نقدی است، مرجعیت بیشتری پیدا کند. اظهارات سه‌شنبه‌شب رئیس کل بانک مرکزی در یک برنامه رادیویی هم موید همین رویکرد است؛ «بازار متشکل ارزی با رشد ۲۰۷ درصدی در امسال به رقم یک میلیارد و ۶۲۰ میلیون دلاری در معاملات خود رسید».
بدون شک با افزایش حجم معاملات در بازار متشکل و سامانه‌ای شدن تإمین نیازهای خرد با سامانه جدید، فصل جدیدی پیش روی کشور است. به گفته مدیرعامل بازار متشکل معاملات ارز ایران «با این کار تقاضای واقعی ارز به بازار رسمی منتقل شده و بازار غیررسمی کمرنگ‌تر می‌شود»، بنابراین دیگر نرخ ارز در بازارهای هرات، دبی، سلیمانیه و ... بر بازار داخلی اثرگذار نخواهد بود. بدون شک بازطراحی نقشه ارزی کشور و تقویت بازارهای رسمی داخلی می‌تواند از تکانه‌های ارزی ساختگی در مقاظع حساس پیشگیری نموده و بازار ارز کشور را در برابر این مخاطرات واکسینه نماید.
