چرا جهان به سمت اعتبارسنجی رفت؟

به گزارش ایبِنا؛ در اولین بخش از این مجموعه مقالات، مفهوم امتیاز اعتباری را بیان کردیم، به تبیین ویژگی‌های یک امتیاز اعتباری و نحوه کارکرد آن پرداخته و سازوکار محاسبه امتیازات اعتباری را ارائه دادیم. حال در مقاله دوم، مسئله چگونگی بهبود بخشیدن امتیازات اعتباری از سوی متقاضیان را به بحث می‌گذاریم و به تاریخچه اعتبارسنجی در جهان ورود می‌کنیم.

رویکردهای بهبود امتیازات اعتباری در نظام اعتبارسنجی

هنگامی که داده‌ها در گزارش اعتباری وام گیرنده به روز می‌شود، امتیاز اعتباری آن فرد تغییر می‌کند و می‌تواند براساس اطلاعات ورودی جدید، افزایش یا کاهش یابد. چندین راه برای بهبود امتیاز اعتباری افراد در نظام اعتبارسنجی وجود دارد، من جمله اینکه:

-قبض‌های خود را به موقع بپردازید: برای مشاهده تفاوت محسوس در امتیاز اعتباری، حداقل شش ماه پرداخت به موقع لازم است.

-خط اعتباری خود را افزایش دهید.

-اگر حساب اعتباری شما در وضعیت خوبی باشد، باید سقف اعتبار خود را افزایش دهید.

-کارت‌های اعتباری اضافی خود را به هیچ عنوان مسدود نکنید: اگر از کارت اعتباری خاصی استفاده نمی‌کنید، بهتر است به جای بستن حساب، استفاده از آن را متوقف کنید. بسته به سن و محدودیت اعتباری یک کارت، اگر حساب را ببندید، می‌تواند به امتیاز اعتباری شما آسیب برساند.

ویژگی‌های مثبت امتیازات اعتباری و نظام اعتبارسنجی

با وجود اشکالات موجود در نظام اعتبارسنجی، منتقدان تائید می‌کنند که امتیازدهی اعتباری به طور چشمگیری کارایی بازارهای اعتباری را بهبود بخشیده است.

پروفسور مایکل استاتن، مدیر مرکز تحقیقات اعتباری در دانشگاه جورج تاون می‌گوید:

"کاری که گزارش‌دهی اعتباری انجام می‌دهد و به ‌ویژه در ایالات متحده به خوبی انجام می‌شود، این است که ارزیابی ریسک را بهبود می‌بخشد. این مسئله، به سازمان‌های مالی تصویر بهتری از عملکرد وام‌گیرنده در هنگام بازپرداخت تسهیلات می‌دهد که کاملاً براساس نحوه کنش‌های اخذکننده تسهیلات در تاریخچه مالی خود اوست. می‌توان گفت نظام اعتبارسنجی باعث می‌شود بسیاری از عواملی که شما آن را تبعیض‌آمیز می‌دانید، از بین برود"

این استاد توسعه دهنده نظام‌های اعتبارسنجی در جهان در ادامه می‌گوید:

" یکی از مزیت‌های عمده امتیازات اعتباری این است که به سرمایه‌گذارانی که اوراق بهادار می‌خرند، اجازه می دهد تا ارزیابی دقیق‌تری از ریسک بنیادین خود در این تسهیلات داشته باشند"

تاریخچه اعتبارسنجی در جهان

گزارش‌دهی اعتباری بیش از ۱۰۰ سال پیش متولد شد، زمانی که تاجران خرده فروش کوچک با هم متحد شدند تا اطلاعات مالی مشتریان خود را ثبت کرده و در اختیار هم قرار دهند.  سپس انجمن‌های بازرگانان به دفاتر اعتباری کوچک توسعه یافتند که بعداً با ظهور کامپیوتر و نظام مبتنی بر وب، به دفاتر بزرگ‌تر تبدیل شدند. با هم تاریخچه اعتبارسنجی در جهان تا به امروز را مرور می‌کنیم:

آغاز به کار دفاتر اعتباری در جهان

دفاتر اعتباری در دهه ۱۸۰۰ شروع به ظهور کردند. در ابتدای ظهور دفاتر اعتباری، بیشترین بهره‌گیری از این سازوکار برای کسب‌وکارهای آن دهه بود. آنها احتیاج داشتند تا یک مرکز اعتبارسنجی یا دفتر اعتباری وجود داشته باشد و وضع مالی مشتریانشان را بررسی و تعیین کند که این مشتریان در صورت خرید اقساطی کالا و خدمات، آیا توانایی بازپرداخت دیون اعتباری خود را دارند یا خیر. همچنین مصرف‌گرایی انبوه باعث شده بود تا صاحبان کسب و کارها کمتر از شفافیت وضعیت مالی مشتریان خود آگاه شوند. آنها باید راهی پیدا می‌کردند تا مشخص کنند که به چه کسی برای بازپرداخت خریدهای اعتباری و اقساطی می توانند اعتماد ‌کنند.

ضرورت وجود نظام اعتبارسنجی در میانه سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۸۶۰ بیشتر نمایان گشت؛ زمانی که با شهری شدن ایالات متحده، وام دادن دشوار شده بود. وقتی یک وام گیرنده به شهر جدیدی نقل مکان می‌کرد و به دریافت تسهیلات از بانک نیاز داشت، روش استانداردی برای تأیید اینکه آیا فرد قادر به بازپرداخت بدهی‌های خود است یا خیر وجود نداشت.

چنین چالش ها و نیازهایی باعث شد تا صاحبان کسب و کارها، بنیان‌گذار اولین دفاتر اعتبارسنجی در آمریکا شوند.

کارگزاران این دفاتر، اطلاعات اعتباری و شخصی افراد مختلف را از صاحبخانه‌ها و کارفرمایان جمع‌آوری و ثبت می‌کردند. این اطلاعات در ابتدا شامل مواردی همچون میزان بدهی افراد به کسب و کارها و اشخاص مختلف، میزان اجاره پرداختی در ماه یا سال بابت منزل مسکونی یا مغازه،  شخصیت اخلاقی، وضعیت تأهل و .... بود. این دفاتر همچنین بریده‌های روزنامه و اسناد عمومی را از دادگاه‌ها جمع‌آوری می‌کردند. اطلاعات جمع‌آوری شده در این فایل‌ها، مدارک قابل استناد و با درجه کیفی بالا محسوب می‌شد.

آرام آرام در دهه ۱۹۳۰، فروشگاه‌های بزرگ تصمیم گرفتند بهره برداری بیشتری از این نظام تازه متولد شده داشته باشند. بر اساس این اطلاعات، آنها شروع به اختصاص امتیاز به مشتریان خود برای سنجش اعتبار آنها کردند.

 اما این سیستم امتیازدهی اعتباری بیشتر حالت کیفی داشت؛ یعنی چیزی جز پرسش‌های خود پاسخ ده افراد و نزدیکانشان نبود. در واقع افراد بر اساس ویژگی های فردی مانند نژاد، درآمد، محله و وضعیت شغلی خود امتیاز کسب می‌کردند که همه اینها در تلاش برای تعیین اخلاق فردی بود تا تاریخچه مالی.

لذا خلاء تحقیقات کمی و آماری در این نظام امتیازدهی حس می شد.

ظهور نظام اعتبارسنجی نوین، استاندارد و همه گیر

سیستم امتیازدهی اعتباری کیفی برای ادامه روند نظام اعتبارسنجی کافی نبود. این ساختار می‌بایست از ویژگی‌های فردی، شخصی و اخلاقی برای تعیین احتمال بازپرداخت بدهی وام‌گیرنده فاصله گرفته و با رویکرد آماری‌تر، به پیش می‌رفت. همین مسئله باعث شد که شیوه نوین و امروزی نظام اعتبارسنجی از سال ۱۹۵۶ بنا نهاده شود.

مهندس بیل‌ فر همراه با فردی ریاضیدان با نام ارل آیزاک با هدف ایجاد یک سیستم امتیازدهی اعتباری استاندارد و عینی، ساختاری با عنوان " Fair, Issac and Company" را طراحی و پیاده‌سازی کردند که امروزه با نام سیستم FICO در سراسر جهان شناخته می‌شود.

البته این ساختار در ابتدای فعالیت خود نه تنها حامیان قدرتمندی نداشت بلکه کارگزاران صنعت اعتبارسنجی برای انطباق با روش جدید و استاندارد، مقاومت شدیدی از خود نشان می‌دادند؛ بطوریکه در کل دهه ۱۹۵۰ تنها یک شرکت سرمایه‌گذاری آمریکایی، سیستم FICO را در سال ۱۹۵۸ به کار گرفت.

در اواخر دهه ۱۹۵۰، شرایط بهتر شد. فروشگاه‌های زنجیره‌ای ملی به پذیرندگان این سیستم پیوستند و کم کم، کسب و کارهای ارائه‌دهنده کارت‌های اعتباری، وام‌دهندگان خودرو و بانک‌ها، کابر فعال این نظام اعتبارسنجی شدند. آنها به روشی قابل اعتماد، کارآمد و سریع برای سنجش اعتبار وام گیرنده نیاز داشتند و سیستم FICO  این مهم را برای آنها فراهم می‌کرد. در پایان دهه ۱۹۷۰، اکثر وام‌دهندگان، بانک‌ها و سازمان‌های مالی، از نظام اعتبارسنجی نوین که مبتنی بر سیستم FICO  بود، استفاده می‌کردند.

سازوکار امروزی سیستم FICO در سال ۱۹۸۹ رونمایی شد و به استاندارد صنعتی مبدل گشت. در اواسط دهه ۱۹۹۰، شاهد گستردگی بهره برداری از این سیستم اعتبارسنجی بودیم. فردی مک و فانی می، فعالان حوزه بازارهای مالی-اعتباری، شروع به بکارگیری سیستم FICO برای سازوکار خودکار پذیره نویسی وام مسکن خود کردند.

سرانجام نسخه Score۹ در سیستم FICO  در سال ۲۰۱۴ رونمایی شد و به طور گسترده توسط سه سازمان اعتبارسنجی بزرگ جهان یعنی اکوئیفاکس، اکسپرین و ترانس یونیون مورد استفاده قرار گرفت. همه کنش های مالی یک متقاضی، از ورشکستگی گرفته تا پرداخت های دیرهنگام در امتیاز اعتباری شما در این سیستم نقش دارد.

در این نسخه آپدیت شده جدید امتیازدهی اعتباری، پرداخت‌های اجاره بها گنجانده شده است، بدهی‌های حوزه درمان و پزشکی وزن کمی دارند و حساب‌های وصولی و پرداخت شده، در محاسبه امتیاز شما لحاظ نمی‌شوند.

پژوهشگر اقتصادی: سیدمهدی میرحسینی