به گزارش ایبِنا، دکتر صالح آبادی در آیین رونمایی از شبکه فراگیر قرض الحسنه (شفق) با بیان این که یکی از دغدغه‌های جدی بانک مرکزی و دولت سیزدهم تسهیل دسترسی مردم به نظام پولی و بانکی کشور است، تأکید کرد: در ادبیات بانکی به این مهم شمولیت مالی اطلاق می‌شود. صندوق‌های قرض الحسنه یکی از ابزار‌های مهم توسعه شمولیت مالی هستند و در کنار بانک‌ها نقش مهمی را در توسعه شمولیت مالی ایفا می‌کنند.
وی افزود: لذا موضوع تأسیس و فعالیت صندوق‌های قرض الحسنه بایستی تحت نظارت بانک مرکزی باشد و در بستری شفاف و قانونمند توسعه یابد؛ لذا این مهم از سال گذشته در دستور کار شورای پول و اعتبار قرار گرفت و جلسات متعددی در این باره برگزار شد که در نهایت هفته گذشته «دستورالعمل ناطر بر تأسیس و فعالیت صندوق‌های قرض الحسنه تک شعبه ای» به تصویب نهایی شورای پول و اعتبار رسید.
رئیس شورای پول و اعتبار با برشمردن مهمترین شاخصه‌های این دستورالعمل یادآور شد: به موجب این دستورالعمل، صندوق‌های قرض الحسنه در قالب کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم بندی شدند. سرمایه صندوق‌های قرض الحسنه کوچک، ۳۵۰ میلیون تومان، صندوق‌های قرض الحسنه متوسط یک میلیارد تومان و صندوق‌های قرض الحسنه بزرگ ۳ میلیارد تومان است. سقف در نظر گرفته شده برای اعطای وام توسط صندوق‌های قرض الحسنه کوچک تا ۳۰ میلیون تومان، صندوق‌های قرض الحسنه متوسط تا ۵۰ میلیون تومان و صندوق‌های قرض الحسنه بزرگ تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان است و دوره بازپرداخت این تسهیلات نیز ۶۰ ماهه در نظر گرفته شده است.
رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه بانک مرکزی از این پس آمادگی لازم را برای اعطای مجوز به صندوق‌های قرض الحسنه جدید در چارچوب شورای پول و اعتبار را دارد عنوان کرد: در این باره تلاش می‌کنیم فرایند مجوزدهی کاملاً الکترونیکی باشد. همچنین صندوق‌های قرض الحسنه موجود نیز یک سال مهلت دارند که با این دستورالعمل تطبیق پیدا کنند. البته درباره سرمایه صندوق‌های قرض الحسنه موجود تسهیلی در نظر گرفته شده است. براین اساس سرمایه صندوق‌های قرض الحسنه کوچک ۱۰۰ میلیون تومان، صندوق‌های قرض الحسنه متوسط ۴۰۰ میلیون تومان و صندوق‌های قرض الحسنه بزرگ یک میلیارد تومان سرمایه در نظر گرفته شده است.
وی خاطرنشان کرد: در کنار این دستورالعمل نیاز به سامانه‌ای برای پیاده سازی فعالیت‌ها بود که این مهم با سامانه شفق امکانپذیر شد. این سامانه با ۱۲ صندوق قرض الحسنه آزمون شده و موفقیت آمیز بوده است و امروز می‌توانیم آن را اعلام عمومی کنیم.
وی افزود: سامانه شفق امکانات بسیار خوبی را در اختیار صندوق‌ها قرار می‌دهد. در واقع صندوق قرض الحسنه در زمان اعطای تسهیلات، افتتاح حساب و شناسایی مشتری نیاز به استعلامات حاکمیتی دارد. این موارد شامل اهلیت سنجی، دارا بودن یا نبودن چک برگشتی، اعتبارسنجی، تسهیلات جاری و غیرجاری و ... است. براین اساس ما از تمام سامانه‌های حاکمیتی اطلاعات را در اختیار صندوق‌ها قرار می‌دهیم و صندوق می‌تواند از سامانه‌های حاکمیتی وضعیت فرد را از نظر مواردی که ذکر شد کنترل کند.
صالح آبادی با بیان اینکه انتظار می‌رود با تصویب این دستورالعمل و راه اندازی سامانه شفق شاهد ترویج سنت قرض الحسنه باشیم، تأکید کرد: امید است مردم نیز به راحتی بتوانند به صندوق‌هایی که تحت نظارت بانک مرکزی است اعتماد کنند و بانک مرکزی با این ابزار دسترسی مردم را به نظام بانکی تسهیل کند.
رئیس شورای پول و اعتبار با اشاره به سایر فعالیت‌های در تسهیل پرداخت قرض الحسنه گفت: ما امسال در موضوع تسهیلات قرض الحسنه و به طور کلی تسهیلات خرد، دستورالعملی را به شبکه بانکی ابلاغ کردیم و وثایق را تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان تسهیلات خرد تسهیل کردیم. قطعا صندوق‌های قرض الحسنه نیز می‌توانند از مفاد این دستورالعمل استفاده کنند و دسترسی مردم را برای نیاز‌های خرد مردم پوشش دهند.
رییس کل بانک مرکزی تصریح کرد: بانک‌ها در کنار وام‌های قرض الحسنه، پرداخت وام‌های حوزه تولید که موتور اشتغال کشور محسوب می‌شوند را نیز بر عهده دارند و در حال حاضر حدود ۶۶ درصد تسهیلات بانکی در حوزه سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی پرداخت شده است و سهم تسهیلات خرد در کل شبکه بانکی حدود ۱۵ درصد است.
وی ادامه داد: در راستای کمک به پرداخت تسهیلات قرض الحسنه و تامین مالی خرد عموم مردم، در ضوابط رشد ترازنامه بانک‌ها درصد رشد ترازنامه بانک‌های قرض الحسنه ۴.۵ درصد دیده شد در حالیکه این میزان برای سایر بانک‌ها ۱.۵ الی ۲.۵ درصد است. بانک‌ها در چارچوب این مقررات به خوبی عمل می‌کنند و در ارزیابی انجام شده در پایان شهریور توسط بانک مرکزی میزان تطابق بانک‌ها با این ضوابط قابل قبول بوده است.
صالح آبادی به فعالیت‌های دو بانک قرض الحسنه اشاره کرد و گفت: خوشبختانه دو بانک قرض الحسنه کشور در مجموع عملکرد بسیار خوبی دارند و در مقایسه با سایر بانک‌ها انضباط بیشتری دارند. از عملکرد این دو بانک قدردانی می‌کنم و امیدوارم عملیات بانکی خود را کمافی السابق انجام دهند و این صندوق‌ها نیز می‌توانند نقش خدمات رسانی لازم را داشته باشند.
وی با بیان اینکه یکی از راهبرد‌های مدنظر بانک مرکزی انجام امور و کار‌ها مبتنی بر فناوری و سامانه محوری است، تصریح کرد: بدون سامانه و فناوری‌های نوین امکان نظارت و فعالیت صحیح وجود ندارد و نظارت‌های سنتی نیز ناکارآمد و ناکافی تلقی می‌شوند.
رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به فعالیت‌های بانک مرکزی در زمینه اجرای قانون جدید چک و ساماندهی پایانه‌های فروشگاهی گفت: این مهم که یک الزام قانونی به حساب می‌آید طی ۲ الی سه سال گذشته تصویب شده بود و بخشی از آن انجام شده بود، اما موارد مهم قانونی آن باقی مانده بود که در ماه‌های گذشته این کار پیاده سازی شد. این مهم که اقدام مثبتی بود به شناسایی پایانه‌های فروشگاهی کمک شایان توجهی کرد.
صالح آبادی با اشاره به قانون جدید چک گفت: یکی دیگر از کار‌های مهم بانک مرکزی که پیاده سازی و به اتمام رسید قانون جدید چک بود. هفته گذشته نیز از اقدامات و فعالیت‌های بانک مرکزی و نظام بانکی در این باره توسط کمیسیون اصل ۹۰ قدردانی به عمل آمد.
به گفته رئیس کل بانک مرکزی طی ۲ هفته آینده اولین چک الکترونیک کشور صادر و قانون چک به طور کامل انجام می‌شود.
نظارت بانک مرکزی بر صندوق‌های قرضالحسنه، از نظارت پسینی به نظارت پیشینی تغییر می‌کند
معاون نظارتی بانک مرکزی با بیان اینکه موضوع صندوق‌های قرضالحسنه از اولویت‌های اصلی دولت و سند تحول به شمار می‌رود، گفت: بر اساس دستورالعمل ناظر بر تاسیس و فعالیت صندوق‌های قرضالحسنه تک‌شعبه‌ای که هفته گذشته در شورای پول و اعتبار به تصویب رسید، صندوق‌های قرضالحسنه موظف هستند خود را با مقررات و الزامات این دستورالعمل منطبق کنند.
وی افزود: یکی از نیاز‌های اصلی صندوق‌های قرضالحسنه که مرتباً به بانک مرکزی منعکس می‌شد، نداشتن امنیت و عدم امکان دسترسی این صندوق‌ها به سامانه‌های حاکمیتی بود. بنابراین، با همکاری حوزه فناوری بانک مرکزی و شرکت خدمات انفورماتیک این سامانه جمع‌بندی و نهایی شد.
سروش با بیان اینکه در حال حاضر ۱۲ صندوق در سطح کشور به سامانه شفق متصل شده‌اند، گفت: امید است طی بازه زمانی مشخص دیگر صندوق‌های قرضالحسنه موجود و همچنین صندوق‌های قرض‌الحسنه‌ای که قرار است جدید تاسیس شوند، به ویژه صندوق‌های کوچک و متوسط، با اتصال به این سامانه بتوانند از خدمات سامانه شفق بهره‌مند شوند.
معاون نظارتی بانک مرکزی مهمترین ویژگی سامانه شفق را در زمینه نظارت دانست و تصریح کرد: سامانه شفق امکان دریافت گزارش‌های نظارتی را برای بانک مرکزی فراهم کرده است و بدین ترتیب، نظارت بانک مرکزی بر صندوق‌های قرضالحسنه، از نظارت پسینی به نظارت پیشینی تغییر می‌کند.
وی افزود: امکان ایجاد درگاه ارتباطی یکپارچه با چندین هزار صندوق قرضالحسنه فعال در سطح کشور، دیگر مزیت نظارتی است که این سامانه فراهم کرده است. با توسعه شبکه فراگیر قرضالحسنه یا شفق، درگاه تعاملی میان بانک مرکزی و صندوق‌های قرضالحسنه ایجاد می‌شود که از طریق آن بخش‌نامه‌ها و مقررات جدید در اسرع وقت در اختیار صندوق‌های قرضالحسنه قرار می‌گیرد.
ساماندهی صندوق‌های قرض الحسنه در دولت قبل عملیاتی نشد
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در این مراسم با بیان اینکه موضوع ساماندهی صندوق‌های قرض الحسنه و نظارت بر آن‌ها همواره جزو مطالبات مجلس از بانک مرکزی بوده است که در دولت قبل به سرانجام نرسید، گفت: ساماندهی صندوق‌های قرض الحسنه همچنین از دغدغه‌های عموم مردم بویژه در مناطقی که این صندوق‌ها فراگیری بیشتری دارند بوده است.
وی افزود: خوشبختانه با همت بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار دستورالعمل ناظر بر تاسیس و فعالیت صندوق‌های قرض الحسنه تک شعبه‌ای هفته گذشته به تصویب رسید و امروز نیز شاهد رونمایی از سامانه شفق هستیم، که نشانگر عزم دولت و بانک مرکزی برای ساماندهی فعالیت این صندوق در راستای احیای سنت پسندیده قرض الحسنه و تسهیل امور در بین مردم است.
طغیانی ادامه داد: همپای پیشرفت نظام بانکی و مالی کشور، عدم توجه به این بخش از حوزه اقتصادی کشور می‌توانست تبعات ناخوشایندی داشته باشد چرا که علیرغم عملکرد مثبت اغلب این صندوق‌ها در تامین مالی خرد مردم، در برخی از آن‌ها بستر پولشویی و سواستفاده ایجاد می‌شد.
طغیانی ابزار امیدواری کرد: راه اندازی سامانه شفق با ویژگی‌های منحصر بفردی که دارد به گسترش نظارت بانک مرکزی و تحقق عدالت مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی بیانجامد و به بهبود عملکرد صندوق‌های قرض الحسنه کمک کند.
ضریب نفوذ بالای صندوق‌های قرض الحسنه و لزوم تشدید نظارت بر آن‌ها
مدیر اداره نظارت بر موسسات اعتباری غیربانکی با بیان اینکه سامانه شفق به منظور سهولت، یکپارچه‌سازی، کنترل و نظارت دقیق‌تر بر بخشی از شبکه پولی و بانکی کشور که صندوق‌های قرضالحسنه هستند ایجاد شده است گفت: در ماده ۴۰ دستورالعمل ناظر بر تاسیس و فعالیت صندوق‌های قرضالحسنه تک‌شعبه‌ای که در ۱۹ مهرماه سال جاری به تصویب رسید، به صراحت اتصال صندوق‌های قرضالحسنه به سامانه حاکمیتی بانک مرکزی یا سامانه شفق تاکید شده است.
وی صندوق‌های قرضالحسنه در کشور را به ۳ دسته اصلی تقسیم کرد و افزود: دسته اول که بالغ بر ۹۰۰ صندوق قرضالحسنه می‌شود، تحت نظارت سازمان اقتصاد اسلامی هستند. دسته دوم، صندوق‌های بزرگی هستند که از بانک مرکزی مجوز گرفتند که تعداد این صندوق‌ها ۷۹ عدد است.
وی ادامه داد: دسته سوم، صندوق‌هایی هستند که نه نظارت سازمان اقتصاد اسلامی را دارند و نه مجوز بانک مرکزی؛ تقریباً ۱۵۰۰ صندوق قرض الحسنه ذیل این گروه قرار می‌گیرند که منابع و فعالیت‌های این دسته از صندوق‌ها نامشخص است. علاوه بر این ۳ دسته، حدود ۱۰۰۰ صندوق قرضالحسنه نیز داریم که شخصیت حقوقی آن‌ها نزد بانک مرکزی شناسایی شده است، اما غیرفعال هستند.
کریمی تصریح کرد: در خصوص صندوق‌های قرضالحسنه، نکته حائر اهمیت این است که اگرچه منابع آن‌ها بخش کوچکی از حجم نقدینگی کشور را تشکیل می‌دهند، اما به دلیل تعداد زیاد سپرده‌گذاران و ضریب نفوذ بالایی که نزد اقشار جامعه دارند، اهمیت نظارت بر آن‌ها مضاعف است. به علاوه، در مباحث مربوط به شمولیت مالی و توسعه خدمات پولی و مالی به مردم عزیز کشور، صندوق‌ها در مقایسه بانک‌ها توانسته‌اند نیاز‌های خرد اقشار جامعه را به نحو مناسب‌تری برطرف سازند.
مدیر اداره نظارت بر موسسات اعتباری غیربانکی در ادامه سخنان خود مهمترین ویژگی‌ها و مزایای سامانه شفق را امکان مدیریت حساب‌ها، مدیریت اشخاص حقیقی و حقوقی و کاربران، مدیریت حسابداری و فرآیند‌های مالی و اتصال به سامانه‌های حاکمیتی نظیر سامانه‌های نهاب و سمات برشمرد.
