به گزارش ایبِنا، مجموعه بانک توسعه تعاون در دوره کنونی تلاش می‌کند تا بالاترین سطح بهره‌وری و کارآمدی را ایجاد کند. تدوین برنامه راهبردی مطابق با ماموریت‌ها و رسالت بانکی در تطبیق رابطه بانک با جامعه هدف، ذی‌نفعان و سازمان‌های مرتبط در دستور کار بوده است. چشم‌انداز بانک این‌گونه ترسیم شده تا به عنوان بانک برتر در حوزه ارائه خدمات دیجیتال به تعاونی‌ها و بنگاههای کوچک و متوسط تبدیل شود. برای رسیدن به این چشم‌انداز، راهبردها و سیاست‌هایی در نظر گرفته شده و مهم‌ترین راهبرد در دوره کنونی، تحول دیجیتال است. مجموعه بانک در تلاش است تا خدمات دیجیتال را گسترش دهد، افتتاح حساب غیرحضوری و تسهیلات برخط و انواع خدمات تخصصی بانکی برای جامعه هدف و عموم در دسترس قرار می‌گیرد. در گفت وگویی با محمدشیخ حسینی، مدیرعامل بانک توسعه تعاون از وی خواستیم وضعیت و اقدامات بانک توسعه تعاون را تشریح کند. متن زیر حاصل این گفت وگو است:
حدود ۱۴سال از تاسیس بانک توسعه تعاون می‌گذرد. فلسفه تشکیل این بانک چه بود؟ آیا این بانک تخصصی همانند بانک‌های تخصصی خارجی است؟
به طور کلی هدف اصلی بانک‌های تجاری، کسب سود است، اما در بانک‌های توسعه‌ای، اولویت حمایت از یک جامعه هدف خاص یا اجرای برنامه‌های توسعه‌ای دولت برای بخش خاصی از اقتصاد و جامعه است. تقریبا در همه کشورهای جهان، بانک‌های توسعه‌ای توسط دولت‌ها تشکیل می‌شود و در واقع دولت‌ها با تشکیل بانک‌های توسعه‌ای، منابع مالی مورد نیاز برای اجرای برنامه‌های توسعه‌ای را در اختیار این بانک‌ها قرار می‌دهند تا بانک‌ها در راستای اهداف اشاره شده با پرداخت تسهیلات مناسب و ارائه خدمات اعتباری و مالی مختلف، در سرمایه‌گذاری‌های جدید، توسعه‌ای، تکمیلی و تقویت و کمک به افزایش بهره‌وری در فعالیت‌های موجود، زمینه رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه هدف موردنظر را فراهم نمایند. بانک توسعه تعاون به عنوان یک بانک توسعه تخصصی ۱۰۰ درصد دولتی در سال ۱۳۸۸ براساس سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی ابلاغی توسط مقام معظم رهبری (مدظله العالی) تاسیس شد تا با حمایت مالی دولت به کمک تعاونی‌ها و توسعه بخش تعاون بیاید. بخش تعاون رکن دوم اقتصادی و بخش مردم‌محور اقتصاد کشور است.
به مردمی بودن اقتصاد تعاونی اشاره داشتید. چرا تاکید به توسعه تعاون وجود دارد؟
اقتصاد سرمایه‌داری مبتنی بر اقتصاد آزاد و سرمایه بوده و محور اصلی فعالیت، سود مادی و تمرکز و تداول ثروت است و اغلب مردمان کشورهای جهان برای تعداد اندکی از افراد جامعه می‌کوشند و تلاش می‌کنند. در اقتصاد کمونیستی نیز مباحثی مانند برابری وجود دارد که هر کدام ایراداتی دارد. مهم‌ترین ویژگی اقتصاد تعاونی، مردمی بودن آن است. تعاونی‌ها از یک طرف عمدتا بنگاههای کوچک و متوسط را شامل می‌شوند که در بخش‌های مختلف اقتصادی اعم از صنعت، معدن، کشاورزی، دامپروری، شیلات، مسکن، خدمات و بازرگانی براساس آمایش سرزمینی تشکیل می‌شوند و یک زنجیره ارزش بسیار متنوع، گسترده و پایدار را در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و اشتغالزایی ایجاد می‌کنند، از طرف دیگر برای بخش‌های دولتی و خصوصی در قالب تشکل‌های تامین نیاز تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و توزیع نهاده‌های اولیه و کالاهای تولیدی، بخش‌های مذکور به عنوان بهترین روش، نقش کاتالیزور، تسهیل‌کننده و تکمیل‌کننده فعالیت‌های دولتی و خصوصی را ایفا می‌کنند. در واقع اقتصاد تعاونی نه تنها به طور مستقیم به عدالت اجتماعی و اقتصادی جامعه کمک می‌کند، بلکه تکمیل‌کننده بخش دولتی و خصوصی است و علاوه بر این، در شرایط فعلی تحریم‌های ظالمانه آمریکا و غرب علیه کشور، تعاونی‌ها با اقتصاد مقاومتی مطابقت بیشتری دارد و فعالیت‌های دانش‌بنیان نیز در قالب تعاونی‌ها به بهترین شکل قابلیت اجرا دارد. نکته قابل توجه اینجاست که در بسیاری از قدرت‌های اقتصادی دنیا اعم از کشورهای سرمایه‌داری و سوسیالیستی غرب و شرق مانند آلمان، انگلستان، آمریکا، ژاپن، روسیه، چین و... یکی از بخش‌های مهم اقتصادی آنها به دلیل ویژگی‌های خاص و مختلفی که به آن اشاره شد، اقتصاد تعاونی است. در ایران نیز تاکیدات زیادی در این زمینه مشاهده می‌شود. در قانون اساسی یکی از سه رکن اقتصاد کشور تعاونی‌ها معرفی می‌شود و دولت و بخش خصوصی نیز اضلاع دیگر این مثلث اقتصادی را تشکیل می‌دهند. در ایران تعاون از دیرباز مورد توجه مردم بوده است. اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین تعاونی‌ها در منطقه بین‌النهرین و ایران‌باستان شکل گرفته است که کماکان به شکل سنتی مانند واره‌ها، بنه‌ها و... در اقصی نقاط مناطق روستایی و عشایری کشور وجود دارند، اسلام نیز بر بحث تعاون بسیار تاکید دارد. در قرآن کریم و سیره ائمه معصومین و پیشوایان دینی ما نیز به طور مشخص به تعاون، مشارکت و همکاری در امور مختلف از جمله کارهای نیک و مفید و امر مشورت و تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری تاکید شده است.
با توجه به این موارد چرا سهم تعاون از کیک اقتصاد ایران کوچک‌تر از بخش‌های دیگر است؟ آیا عقب‌ماندگی در این بخش، زمینه‌ساز تاسیس بانک توسعه تعاون بود؟
در کشور ما متاسفانه از حدود صد سال پیش به این طرف دولت رکن اصلی فعالیت‌های اقتصادی بوده و اساسا اقتصاد ما یک اقتصاد دولتی است، به طوری که در حال حاضر۸۰ درصد اقتصاد کشور دولتی و شبه‌دولتی است و سهم بخش خصوصی و تعاونی در مجموع کمتر از ۲۰ درصد است و پایین بودن سهم بخش تعاون از کل اقتصاد به سیاست‌های دولت در صد سال اخیر برمی‌گردد. کلا سهم بخش خصوصی در اقتصاد کشور ما پایین است و به تبع بخش تعاونی هم از این قاعده مستثنا نیست، البته متاسفانه در قرن اخیر که لیبرال‌ها و نئولیبرال‌ها در بدنه اقتصادی دولت تصمیم‌ساز بوده‌اند، این بخش ارزشی و مردمی اقتصاد مغفول و مظلوم واقع شده است. در ابتدای انقلاب مورد توجه قرار گرفت و با قراردادن اصولی از قانون اساسی به تعاون و سپس تشکیل وزارت تعاون، امیدواری زیادی برای افزایش سهم تعاونی در اقتصاد ایجاد شد، اما با ادغام این وزارتخانه و در دهه اخیر رویکردی که در اقتصاد وجود داشت بخش تعاون تضعیف شد. به‌رغم فراز‌و نشیب‌های تعاون و موانع و مشکلات توسعه آن در گذشته و حال با توجه به حمایت‌های بی‌دریغ و دلسوزانه رهبر عزیز و فرزانه انقلاب، تعاون همچنان در صحنه اقتصادی کشور باقی مانده و خواهد ماند و در دولت سیزدهم نیز رئیس‌جمهور و دولتمردان توجه و رویکرد خوبی نسبت به این بخش مردمی اقتصاد دارند و امید زیادی در تعاونگران زنده شده است، ثانیا تعاون یک فرابخش است، از این‌رو همه متولیان بخش اقتصاد و وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی باید کمک کنند این بخش مردمی اقتصاد توسعه یابد. حالا می‌رسیم به بخش دوم پرسش. توسعه نیاز به سرمایه‌گذاری دارد. در واقع با سرمایه‌گذاری در بخش تعاون این توسعه خیلی سریع‌تر اتفاق می‌افتاد. یکی از بخش‌های مهم توسعه تامین مالی است. اکنون بخش تعاون به شدت نیازمند سرمایه‌گذاری جدید برای تامین مالی برای پروژه‌های جدید، تکمیلی، توسعه‌ای و تامین نقدینگی و سرمایه در گردش و افزایش بهره‌وری در بنگاههای فعال، نیمه‌فعال و راکد فعلی است. در همه کشورهای دنیا بانک‌های توسعه‌ای را دولت‌ها حمایت می‌کنند. در کشور ما که یک رکن از سه رکن اقتصاد تعاونی است و برای رسیدن به چشم‌اندازی که توسط مقام معظم رهبری برای بخش تعاون در نظر گرفته شده نیاز است که همه وزارتخانه‌ها و دستگاهای اجرایی و تامین کنندگان مالی اعم از بازار پول و سرمایه و به طور کلی همه بازیگران عرصه اقتصاد کشور به کمک بخش تعاون بیایند. بانک توسعه تعاون به عنوان تنها بانک تخصصی و توسعه‌ای بخش تعاون در کشور بر حمایت از تعاونی‌ها و به خصوص بخش تولید تمرکز دارد و بیش از ۷۰ درصد اعتبارات خود را به تعاونی‌ها و اعضای تعاونی‌ها پرداخت می‌کند علاوه بر این، در اجرای برنامه‌های اشتغال خُرد و حمایتی نهاد‌های حمایتی یکی از بانک‌های موفق و پیشرو در پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه حمایتی است، اما از یک طرف با توجه به نیاز مبرم تعاون به سرمایه‌گذاری‌های مختلف که در بالا به آن اشاره شد، گستردگی و تنوع فعالیت‌های تعاونی، تحقق سهم ۲۵ درصدی تعاون در اقتصاد، قرار گرفتن تعاون در جایگاه اقتصادی و اجتماعی مورد نظر و واقعی آن در کشور جلب و... و از طرفی پایین بودن سرمایه بانک توسعه تعاون به عنوان تنها بانک تو سعه‌ای و تخصصی تعاون در کشور، رقابت سخت این بانک با بانک‌های تجاری دولتی، شبه‌دولتی و خصوصی برای جذب منابع سپرده‌ای، حمایت مالی چندین برابر دولت برای افزایش سرمایه این بانک و هچنین حمایت همه جانبه از بخش تعاون را ضروری دانسته تا زمینه توسعه بخش تعاون فراهم شود.
اکنون مشکل بخش تعاون فقط تامین مالی است؟
خیر. قطعا تنها به صرف حمایت مالی و پرداخت تسهیلات بانکی توسعه اتفاق نمی‌افتد و باید بستر فرهنگ برای مشارکت مردم در فعالیت‌های اقتصادی توسط دولت و دستگاهای متولی فرهنگ در کشور فراهم شود. در برخی موارد شاهد ضعف مدیریتی در اتحادیه‌ها و تعاونی‌ها هستیم که باید اصلاح شود. سطح مدیریتی در تعاونی‌ها باید از حالت سنتی تغییر کند و به‌روز شود. همچنین از بازار تعاونی‌ها باید حمایت به عمل آید. نکته بعدی که بسیار مهم است، حمایت از تولیدات باکیفیت و صادرات‌محور تعاونی‌هاست. همچنین بخشی از ظرفیت‌ها و حمایت‌های قانونی در سیاست‌های کلی اصل ۴۴ که قرار بود برای این بخش در نظر گرفته شود، محقق نشده که باید اجرایی شود. باید فضای کسب و کار تعاونی را برای اقشار مختلف مردم آماده کرد و برای جذب سرمایه‌ها و وجوه کوچک مردم و ساماندهی و سازماندهی آنها در قالب تعاونی‌ها فین تک‌ها و پلتفرم‌های مناسب را در بستر دیجیتال به مدد گرفت تا مشارکت واقعی مردم در عرصه تعاون تسهیل شود.
شما به عنوان مدیرعامل یکی از بانک‌های دولتی، چه انتظاری از دولت برای توسعه بخش تعاون دارید؟
بانک توسعه تعاون اواسط سال ۱۳۸۸ توسط دولت ایجاد شد و در حال گذر از صندوق تعاون و تشکیل زیرساخت‌های نرم افزاری و سخت افزاری بانکداری بود. شروع فعالیت بانکی آن تقریبا مقارن شد با اوج تحریم‌های ظالمانه غرب علیه کشور که هنوز هم ادامه دارد، به خصوص این‌که محور اصلی این تحریم‌ها از طریق سیستم بانکی کشور در سطح بین‌الملل است. دولت برای ارتقای سهم ۲۵ درصدی تعاون در اقتصاد که کار سخت، اما شدنی و بسیار مفیدی برای اقتصاد و جامعه است، عملا نتوانست از بخش تعاون حمایت کند و از طرفی وزارت تعاون هم ادغام شد. تعاونی‌ها عمدتا در سطح کوچک و متوسط فعال هستند و با سرانه سرمایه‌گذاری در اشتغال کمتری نسبت به بنگاههای بزرگ راه‌اندازی می‌شوند و از طرفی اشتغالزایی بالایی دارند و به جای سرمایه محور بودن، انسان محور هستند، لذا دولت هر چقدر بتواند بیشتر به بخش تعاون کمک کند، با توجه به مزیت‌های تعاونی که به کرات اشاره شد، زودتر به اهداف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود می‌رسد.
آیا بانک توسعه تعاون مانند بانک‌های دیگر بنگاه‌داری و شرکت‌داری می‌کند؟
خیر. بانک، بنگاه اقتصادی ندارد. هفت شرکت ابزاری تخصصی در حوزه صرافی، لیزینگ، پشتیبانی فناوری، اداری و مالی، بیمه و مرکز نوآوری تعاون دارد که در سبد خدمات بانکی به تعاونی‌ها و مشتریان تکمیل‌کننده حلقه ارائه سرویس و خدمات مالی و اعتباری به تعاونی‌ها و مشتریان بانک است. خوشبختانه انحرافی هم در پرداخت تسهیلات وجود ندارد. انضباط اعتباری و مالی و بهداشت پرونده‌ها را رعایت می‌کنیم و تسهیلات و خدمات اعتباری بانک در بخش واقعی اقتصاد ارائه می‌شود. هرچند توان مالی ما به واسطه پایین‌بودن سرمایه زیاد نیست، اما بانک در مقیاس خود به خصوص از نظر کیفی در اقتصاد بسیار اثرگذار است.
در واگذاری‌های دولتی، تعاونی‌ها متاسفانه دیده نمی‌شوند. دلیل این موضوع چیست؟
این نکته‌ای که اشاره کردید در قانون هم پیش‌بینی شده است. به موجب آن، دولت باید تصدی خود را در اقتصاد کاهش دهد و اتفاقا تعاونی‌ها در اولویت هستند، اما هنوز این قانون مهم به خوبی اجرا نمی‌شود. توسعه بخش تعاون نیازمند توجه همه مسئولان و دست‌اندرکاران اقتصاد و همچنین نیاز به فرهنگ‌سازی است. هنوز بدنه اجرایی دستگاه‌های کشور و کارشناسان اقتصادی با ظرفیت‌های بخش تعاون آشنا نیستند و متاسفانه بعضا به آن اعتقادی ندارند. در دهه‌های گذشته نیز به دلیل نگاه لیبرالی به این بخش خیلی توجه نشد. به عقیده بنده، همین میزان سهم تعاون در اقتصاد هم به دلیل حمایت رهبر معظم انقلاب بود و اگر نگاه ایشان نبود الان در این جایگاه هم نبودیم.
چشم‌انداز بخش تعاون را چگونه می‌بینید؟
امیدوارکننده و روشن. اعتقاد مقام معظم رهبری به بخش تعاون و حمایت معظم‌له از این بخش ارزشی و مردمی اقتصاد، توجه و رویکرد ریاست محترم جمهور به تعاون، اصلاح و تصویب سند بخش تعاون که اخیرا انجام شد، قانون سیاست‌های کلی اصل ۴۴ و وجود اسناد بالادستی پشتوانه‌های بسیار قوی و محکم برای توسعه بخش تعاون در آینده نزدیک هستند. از طرفی در کشور ما ثروت، ظرفیت و منابع طبیعی و خدادادی زیادی وجود دارد. تعاونی‌ها مبتنی بر نیاز مشترک و آمایش سرزمینی تشکیل می‌شوند. نیروهای جوان و خوش‌فکر و تحصیلکرده در کشور زیاد داریم. تعاون در فرهنگ ایرانی ــ اسلامی ما ریشه دارد. فعالیت‌های تعاونی بسیار متنوع و در همه زیربخش‌های اقتصاد زنجیره‌های مختلفی دارد. سرانه سرمایه گذاری و اشتغال تعاونی بسیار مطلوب است. با پشتوانه مردمی که تعاون دارد به‌راحتی می‌توان سرمایه کوچک مردم را جذب و در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت داد. وجود بیش از صدهزار تعاونی مختلف که تعداد آنها روزبه‌روز در حال افزایش است و با برنامه ریزی و پیگیری‌های مستمر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی این اطمینان وجود دارد که در آینده نزدیک بخش تعاون به جایگاه اصلی خود در اقتصاد برسد.
چشم‌انداز بانک توسعه تعاون را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توکل بر قدرت لایزال الهی، همت تمامی همکارانم و حمایت‌های دولت مردمی ان‌شاءا... بانک توسعه تعاون در افق ۱۴۰۴ به بانک اول و برتر در ارائه خدمات اعتباری و مالی در بستر دیجیتال به تعاونی‌ها و بنگاهای کوچک و متوسط تبدیل خواهد شد. در این خصوص در سال‌جاری گام‌های بلندی از جمله تقویت و توسعه زیرساخت‌های دیجیتال بانک، عملیاتی‌کردن افتتاح حساب غیرحضوری و پرداخت تسهیلات خُرد آنلاین، عملیاتی کردن تامین مالی خُردجمعی، راه‌اندازی سامانه‌های تامین مالی زنجیره تولید، سفته و برات الکترونیک و سامانه‌های الکترونیک جامع نظارتی برداشته شده است و همچنین در سال آینده افتتاح مرکز بزرگ داده اصلی بانک حرکتی بزرگی برای دستیابی به چشم‌انداز مدنظر خواهد بود.
