به گزارش خبرنگار ایبنا، با شروع تنش میان فلسطین و رژیم اسرائیل، اقتصاد جهانی با یک شوک دیگر مواجه شده است. این شوک اثرات خود را ریزش بازار‌های سرمایه و افزایش دارایی‌هایی مثل طلا نشان داد. انس طلای جهانی امروز با افزایش ۰.۲ درصدی در قیمت ۱۸۵۱.۶ دلار قرار گرفت.
افزایش قیمت‌ها ناشی از اتفاقات اخیر در جهان اثرات خود را در بازار‌های داخلی کشور نیز نشان داد. قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار و نرخ دلار در چند روز گذشته یک شوک را تجربه کرد. اما رصد خرید و فروش‌ها در بازار ارز و طلا نشان می‌دهد افزایش قیمت‌ها تنها نه از سوی افزایش تقاضا، بلکه از افزایش قیمت درخواستی عرضه کنندگان نیز بوده است. تا با جهش بیشتر قیمت‌ها از نوسانگیری در سقف برای کسب سود استفاده کنند.
فعالان بازار طلا و سکه و همچنین بازار ارز در شرایط نااطمینانی قصد فروش این دارایی‌ها با نرخ بالاتر با نرخ سازی کاذب و هیجانی را دارند و به همین علت شاهد قیمت‌های بالاتر دلار و طلا هستیم. البته بخشی از افزایش قیمت در بازار طلا به دلیل افزایش انس طلای جهانی است، اما افزایش حباب طلا و سکه نشان می‌دهد حد زیادی از افزایش‌ها در قیمت ناشی از شرایط هیجانی بازار است.
در سال‌های اخیر شوک‌های بسیاری اقتصاد جهانی را تحت تاثیر گذاشته است. گرچه این شوک‌ها نوسانات بازار دارایی‌ها را به همراه دارد، اما پس از مدتی اثرات این شوک‌ها از بازار دارایی‌ها تحلیه می‌شود.
شوک‌های خارجی در اقتصاد ایران نیز یکی از عوامل اثرگذار بر نوسانات قیمتی در بازارها است. این اثرات در بازار طلا و ارز بیشتر ملموس است. این در حالیست که بررسی قیمت بازارها در بلندمدت نشان می‌دهد که این متغیر‌ها در بلندمدت تابع مسائل بنیادین اقتصاد کشور هستند.
دلالان؛ برنده اصلی شوک‌های خارجی کوتاه‌مدت
اثرات شوک‌های خارجی بر اقتصاد ایران در اغلب اوقات کوتاه‌مدت بوده و پس از مدتی تخلیه می‌شود. فقط تنها در صورتی اثرات ثابت می‌ماند که شوک‌ها بر مسائل بنیادی اثرگذار باشند و بر مواردی مثل افزایش هزینه نهاده‌های تولید و هزینه دولت، کاهش درآمدها، تراز حساب تجاری و از این دست مسائل اثرگذار باشد. البته این نکته نیز قابل تامل است که تخلیه هر شوک خارجی در اقتصاد با تعدیل و کاهش قیمت همراه است. همین مسئله موجب تحمیل ضرر و زیان به افرادی می‌شود که در شرایط هیجانی و نااطمینانی خارجی اقدام به خرید دارایی‌هایی مثل ارز و طلا می‌کنند.
۳ تجربه تلخ تاریخی برای خریداران هیجانی
در سال‌های اخیر خریداران هیجانی بازارها بار‌ها از تخلیه شوک‌های اقتصاد متحمل ضرر و زیان شده‌اند.
در نیمه نخست سال ۱۳۹۹ بازار ارز و طلا و سکه رشد قیمتی زیادی را تجربه کردند. به گونه‌ای که نرخ دلار در ۳ ماه ۱۸ درصد رشد کرد. این در حال بود که با آغاز نیمه دوم سال روز‌های طلایی این بازارها به پایان رسید و شرایط به گونه‌ای تغییر کرد که هیچ یک از این بازارها نتوانستند ارزش خود را حفظ کنند و دچار افت قیمت شدند. حرکت قیمت‌ها در شراشیبی کاهش قیمت موجب تحمیل ضرر و زیان به خریداران هیجانی شد.
در اسفندماه ۱۴۰۱ اقتصاد کشور هیجانات دیگری را تجربه کرد. قیمت‌ها در مدت کوتاهی و ناشی از جو هیجانی بازار رشد کرد. رشد قیمت‌ها به گونه‌ای بود که نرخ دلار حتی به بالای ۶۰ هزار تومان نیز رسید، اما پس از مدت کوتاهی روند کاهشی نرخ دلار مجدد آغاز شد و دلار به محدوده کانال ۴۹ هزار تومان رسید.
کارشناسان یکی از مهمترین دلایل نوسانات نرخ ارز و قیمت طلا و سکه را حضور دلالان و نرخ سازی کانال‌های تلگرامی برای سوءاستفاده از شرایط به وجود آمده دانستند.
البته پس از آن بانک مرکزی تمهیداتی را برای این بازارها در نظر گرفت تا نقش دلالان در بازار ارز و حتی طلا و سکه بسیار کمتر شود. مهمترین این اقدامات افتتاح مرکز مبادله ارز و طلای ایران بود.
چند ماه بعد و در خرداد ماه ۱۴۰۲، یک جو هیجانی دیگر در بازارها شکل گرفت و نرخ دلار دوباره تا مرز ۵۵ هزارتومان بالا رفت. این در حالی بود که این نرخ با هیچکدام از آمار و ارقام متغیر‌های واقعی اقتصاد کشور سازگار نبود و احتمال ریزش مجدد قیمت‌ها از سوی کارشناسان گوشزد می‌شد. پیش‌بینی کارشناسان درست از آب درآمد و نرخ دلار پس از مدتی دوباره به کانال ۴۸ و کف این کانال بازگشت. حضور فعال بانک مرکزی و مداخله در بازار برای جلوگیری از خروج نرخ‌ها از چرخه تعادلی اقتصاد کشور در این کاهش قیمت‌ها بسیار اثرگذار بود.
در تمام این اتفاقات برخی از مردم عادی که خبری از نقش دلالان در رشد قیمت‌ها در بازارها نداشتند با رفتار هیجانی اقدام به خرید کردند و به دام دلالان برای نوسانگیری و کسب سود افتادند.
تجربه تلخ تخلیه اثرات جو هیجانی و شوک‌های خارجی بر بازارها بسیاری از خریداران را نسبت به خرید در زمان نوسان و جو هیجانی بازار محتاط کرده است.
درس مهم این اتفاقات، عدم پیروی از جو هیجانی بازارها و دوری از ریسک بالای خرید در زمانی است که یک شوک خارجی کوتاه‌مدت موجب نوسان و افزایش قیمت‌ها شده است.
آمار‌های بنیادی چه می‌گویند؟
در فصل تابستان امسال، آمار‌های رشد اقتصادی که افزایش چندین برابری را نسبت به سال گذشته نشان می‌داد، انتظار جامعه از نرخ تورم را کاهش داد و با اعلام نرخ تورم محاسبه شده از سوی مرکز آمار، مشخص شد که بهبود شرایط اقتصادی محقق شده و نرخ تورم کاهش پیدا کرده است.
نرخ تورم نقطه‌ای که در فروردین ماه امسال به ۵۵.۵ درصد رسیده بود، در شهریور ۱۴۰۲ به ۳۹.۵ درصد رسید که کاهش ۱۶ واحد درصدی را نشان می‌دهد.
از طرفی نرخ تورم تولیدکننده نیز کاهش ۱۵ واحد درصد را ثبت کرد که نشان از کاهش تورم در ماه‌های آتی داشت. بر این اساس انتظارات جامعه بر کاهش تورم در فصل پائیز امسال تاکید می‌کرد و انتظار می‌رود.
آمار‌های بنیادی اقتصاد کشور نشان از بهبود متغیر‌ها در فصول آینده دارد و بنظر می‌رسد هر گونه افزایش قیمتی موقتی باشد و پس از مدتی اقتصاد مجدد به تعادل بنیادی خود برگردد.
دوری از خرید هیجانی برای حفظ ثروت
این نکته که برای جلوگیری از آب شدن ثروت باید از رفتار هیجانی در بازارها جلوگیری کرد، یک اصل جهانی در ادبیات سرمایه‌گذاری است.
صحبت‌های کارشناسان اقتصادی نشان می‌دهد اثرات شوک خارجی فعلی بر افزایش قیمت‌ها، کوتاه‌مدت است و پس از مدتی اثرات آن تخلیه می‌شود. بعد از تمام شدن فضاسازی‌های کاذب برای اثرگذاری بر قیمت‌ها و به آرامش رسیدن فضای خبری تحولات جهانی، شاهد تعدیل و کاهش قیمت‌ها خواهیم بود.
پس برای جلوگیری از تحمیل ضرر و زیان باید از این اصل مهم سرمایه‌گذاری «دوری از رفتار هیجانی در نوسانات کوتاه‌مدت بازارها» دوری کرد.
