به گزارش خبرنگار ایبنا؛ بانک مرکزی ۱۱ بهمن‌ماه ۱۴۰۲ دستورالعمل انتشار گواهی سپرده خاص با نرخ سود علی‌الحساب بانکی ۳۰ درصد سالانه (پرداخت سود ماهانه) را با هدف تأمین سرمایه در گردش واحد‌های تولید به شبکه بانکی ابلاغ کرد.
این اوراق به میزان ۲۰۰ هزار میلیارد تومان و برای تأمین سرمایه در گردش طرح‌های تولیدی با بازدهی بالا منتشر شد و هر چند عرضه آن یک هفته فرصت داشت، اما با استقبال مردم، ظرف چهار روز کاری، همه این اوراق به فروش رسید.
این سیاست متداول در دنیا که حالا بانک مرکزی آن را به جعبه ابزار خود افزوده و در کنار حضور فعال در بازار ارز و طلا از آن استفاده می‌کند، این روز‌ها مورد بحث دو طیف موافق و مخالف قرار دارد. مخالفان که عمدتاً اهالی بازار سرمایه هستند، از آنجا که این روز‌ها بورس حال و روز چندان خوبی ندارد، به این سیاست معترض هستند، حال آنکه روند درجا زدن بازار سرمایه در مقطع کنونی دلایل متعددی دارد و از مدت‌ها قبل آغاز شده است؛ بنابراین نمی‌توان این وضعیت را به گردن اوراق گواهی خاص انداخت که کمتر از ۳ درصد از سپرده‌های شبکه بانکی را تشکیل می‌دهند.
اما از طرفی، کارشناسان بسیاری اعتقاد دارند گواهی سپرده خاص یکی از ابزار‌های سیاست پولی است که می‌تواند به بهبود متغیر‌های پولی و تحقق هدف‌گذاری‌ها در مسیر‌های در نظر گرفته شده، کمک کند.
این ابزار یکی از روش‌هایی است که می‌تواند به صورت هدفمند به تأمین مالی بنگاه‌ها کمک کند، بدین معنا که تأمین مالی سرمایه در گردش بنگاه‌ها به واسطه این ابزار می‌تواند انجام شود، چراکه تقریباً ۸۲ درصد تسهیلاتی که در شبکه بانکی به بخش صنعت پرداخت می‌شود، برای سرمایه در گردش بنگاه‌هاست و در مجموع حدود ۶۵ درصد تسهیلات بانکی برای سرمایه در گردش است.
بنابراین، استفاده از این ابزار تأمین مالی در بازار پول، ضمن جلب مشارکت مردم در تأمین مالی طرح‌های تولیدی کشور و کاهش انگیزه سفته‌بازی، هدایت منابع سیال به سمت تولید و اشتغال را در پی خواهد داشت.
محمد شیریجیان؛ معاون اقتصادی بانک مرکزی در این زمینه تأکید کرده است: گواهی سپرده خاص برای طرح‌های توسعه‌ای و ایجادی بنگاه‌ها مورد استقبال قرار می‌گیرد که جزء تأمین مالی بلندمدت محسوب می‌شود و با انتشار این اوراق منابع به‌صورت هدفمند و مؤثر به بخش مولد تزریق می‌شود. همچنین در آینده ۸۰ هزار میلیارد تومان برای پروژه‌های مشخص و پیشران که می‌توانند به رشد اقتصادی کشور کمک کنند، در نظر خواهیم گرفت.
اساتید و کارشناسان اقتصادی متعددی در گفت‌وگو با ایبنا نسبت به انتشار این اوراق و آثار آن بر اقتصاد کشور اظهارنظر کرده‌اند. از جمله، تیمور رحمانی؛ استاد اقتصاد و عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران که با اشاره به نقش این اوراق در کاهش التهاب بازار‌ها و تأمین مالی بنگاه‌ها به خبرنگار ایبنا گفت: گواهی سپرده خاص ابزاری است که هدف اصلی آن جلوگیری از التهاب بازارهاست.
وی افزود: همچنین، این ابزار به بنگاه‌هایی که به منابع مالی نیاز دارند، امکان می‌دهد که تأمین مالی کنند.
محمد شیخ حسینی؛ مدیرعامل بانک توسعه تعاون هم با اشاره به این دو نقش انتشار گواهی سپرده خاص یادآور شد: بنگاه‌های اقتصادی، تولیدکنندگان متعدد و فعالان مختلفی را در بخش‌های اقتصادی داریم که منتظر تأمین نقدینگی هستند تا سطح کمی و کیفی تولیدات خود را بالا ببرند و نقدینگی مورد نیاز خود را تأمین کنند.
او تأکید کرد: این گواهی به کاهش التهابات بازار‌های دارایی کمک می‌کند، زیرا با این نرخی که وجود دارد، نقدینگی را به سمت خودش جذب می‌کند.
یکی دیگر از نتایج انتشار این اوراق که مورد توجه کارشناسان قرار گرفته، تأثیر آن بر جریان گردش پول در اقتصاد تورمی ایران است. در همین ارتباط ایمان زنگنه؛ تحلیلگر مسائل اقتصادی با تأکید بر اینکه انتشار گواهی سپرده ۳۰ درصدی یک چابکی در سیاست‌گذاری بانک مرکزی بود، معتقد است: با توجه به زمینه‌های افزایش نرخ ارز، استفاده از این ابزار می‌تواند به کنترل سیالیت پول کمک کند.
احمد اشتیاقی؛ کارشناس بازار سرمایه هم در این مورد گفت: انتشار این گواهی به نوعی سیالیت پول را کم می‌کند؛ چون نرخ آن نسبت به سپرده بانکی جذاب‌تر است و اگر افراد قصد داشته باشند این گواهی را زودتر از یک سال بازخرید کنند سود شکست آن ۱۲ درصد حساب می‌شود.
اشتیاقی با اشاره به استقبال خوب از این طرح افزود: با انتشار گواهی سپرده خاص پول‌های سیال و نقدینگی در دست مردم جمع شد و از جذب پول‌های سرگردان به بازار‌های مالی مانند طلا، سکه و ارز نیز جلوگیری شد؛ بنابراین می‌توان گفت با این گواهی تقاضا‌های کاذب از بین می‌رود و بازار‌های مالی نیز از هجوم پول در امان می‌مانند.
احمد کیمیایی اسدی؛ عضو اتاق بازرگانی ایران تأکید کرد: انتشار گواهی سپرده خاص راهکاری است تا مردم بازده بیشتری را کسب کنند تا از این طریق از سرمایه‌های خردی که به سمت بازار‌های سفته‌بازانه همچون بازار ارز، طلا و خودرو می‌رفت، جلوگیری و در ادامه این سرمایه‌ها جذب تولید شود.
وی ادامه داد: به طور معمول در پایان سال حجم نقدینگی افزایش می‌یابد و بانک مرکزی با این ابزار توانست تا حجم نقدینگی را در این ایام کاهش دهد و با توجه به اینکه نرخ دلار در اقتصاد ایران مانند یک دماسنج عمل می‌کند، در نتیجه استفاده از این ابزار می‌تواند مانع ورود نقدینگی به بازار ارز و طلا شود.
به گفته کارشناسان، بانک مرکزی ذخیره ارزی خیلی خوبی دارد، از طرفی افرادی دنبال این هستند تا در حوزه بازار ارز و اقتصاد ما با جوسازی اختلال و التهاب ایجاد کنند، اما گواهی سپرده باعث می‌شود این زمینه فراهم شود تا مردم بدون توجه به این شوک‌ها و نوسانات زودگذر، پولشان را در جای امن و با یک نرخ ثابت و مشخصی در اختیار بانک قرار دهند که به طور مستقیم در بخش اقتصادی هزینه شود و از محل درآمد و عایدی آن، سود مردم هم با تضمین بانک پرداخت شود.
رصد و پایش عملکرد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در خصوص انتشار گواهی سپرده خاص نشان می‌دهد با توجه به سیاست‌های تعیین‌شده از سوی این بانک، فروش گواهی غالباً به صورت خرد و به عموم مردم جامعه صورت گرفته است. این موضوع نشان می‌دهد مردمی که ترجیح می‌دهند در حد امکان از بازار‌های سفته‌بازی فاصله بگیرند و به دنبال محلی برای سرمایه‌گذاری جذاب هستند، در انتخاب بین بازار‌های سفته‌بازی و تولید با نرخ بازدهی جذاب، مورد دوم را انتخاب کرده‌اند.
