به گزارش خبرنگار ایبنا، ریال دیجیتال که به‌عنوان نسخه دیجیتالی و رسمی پول ملی ایران، توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران طراحی و ارائه شده است، گامی نوین در جهت توسعه نظام مالی کشور محسوب می‌شود. این شکل جدید از پول، با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و به‌منظور تسهیل تراکنش‌ها، کاهش هزینه‌ها و ایجاد شفافیت در جریان مالی طراحی شده است. مدیریت و نظارت مستقیم بر این ابزار مالی توسط بانک مرکزی انجام می‌شود تا ثبات اقتصادی و امنیت مبادلات به بهترین شکل ممکن تضمین شود. همچنین، زیرساخت‌های ریال دیجیتال به گونه‌ای توسعه یافته که همگام با تحولات جهانی در حوزه ارز‌های دیجیتال بوده و بتواند نیاز‌های کاربران و فعالان اقتصادی داخلی و خارجی را به‌خوبی برآورده سازد.
ریال دیجیتال یکی از موضوعاتی است که در یازدهمین همایش سالانه بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت بر توسعه و گسترش آن بسیار تاکید شد. استفاده از فناوری‌های بلاکچین، قابلیت برنامه‌ریزی و اجرای قرارداد‌های هوشمند، سرعت بالاتر و هزینه کمتر و ایجاد امکان استفاده از کلان داده‌ها از مهمترین مزایای این طرح به شمار می‌روند.
به گفته نوش‌آفرین مومن واقفی؛ معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، در پروژه ریال دیجیتال دوره آزمایشی به پایان رسیده و برنامه به مرحله توسعه‌پذیری و کاربرد‌ها وارد شده است.
محمدرضا فرزین؛ رئیس کل بانک مرکزی نیز در رابطه با اجرای پروژه ریال دیجیتال، اظهار داشت: «توسعه ریال دیجیتال و استقرار اقتصاد هوشمند، از تحولات مهم نظام بانکی است؛ چه در حوزه پرداخت خرد و چه تسویه‌های کلان که می‌تواند اثر بخشی نظام پرداخت کشور را افزایش دهد. اکنون کشور‌هایی نظیر چین، روسیه، عربستان، امارات، ترکیه و هند در مرحله آزمایشی قرار دارند و مطالعات اولیه را پشت سر گذاشته‌اند؛ ما نیز در همین مرحله قرار داریم و اکنون اجرای آزمایشی آن در کیش برقرار است. ریال دیجیتال قابلیت برنامه‌ریزی دارد و اکنون بانک‌های ملت، تجارت و ملی از آن استفاده می‌کنند و در آینده نزدیک پنج بانک دیگر هم به این سیستم متصل خواهند شد.»
تسهیل تراکنش‌های مالی: یکی از اهداف اصلی ریال دیجیتال، تسهیل و تسریع تراکنش‌های مالی است. با استفاده از ریال دیجیتال، افراد و کسب‌وکار‌ها می‌توانند تراکنش‌های مالی خود را به صورت سریع‌تر و با هزینه کمتری انجام دهند.
کاهش هزینه‌های انتقال پول: استفاده از ریال دیجیتال می‌تواند هزینه‌های مربوط به انتقال پول را به طور قابل توجهی کاهش دهد. این ارز دیجیتال به بانک‌ها و سایر موسسات مالی امکان می‌دهد تا تراکنش‌ها را به صورت مستقیم و بدون واسطه انجام دهند.
افزایش شفافیت در نظام مالی: ریال دیجیتال به افزایش شفافیت در نظام مالی کشور کمک می‌کند. با استفاده از فناوری بلاکچین، تمام تراکنش‌ها به صورت عمومی و غیرقابل تغییر ثبت می‌شوند که این امر می‌تواند به کاهش فساد و تقلب‌های مالی منجر شود.
کنترل و مدیریت بهتر پول: با استفاده از ریال دیجیتال، بانک مرکزی می‌تواند کنترل و مدیریت بهتری بر پول در گردش داشته باشد. این ارز دیجیتال امکان نظارت دقیق‌تری بر جریان پول و اجرای سیاست‌های پولی را فراهم می‌کند.
استفاده از ریال دیجیتال، قدرت تنظیم‌گری بانک مرکزی را افزایش می‌دهد. ماهیت این پدیده به گونه‌ای است که امکان رصد هر واحد از ریال دیجیتال در شبکه وجود دارد و در واقع، بانک مرکزی می‌تواند وضعیت نقدینگی ریال دیجیتال را در بخش‌های مختلف اقتصاد گسترش داده یا محدود کند.
محمد شیریجیان؛ معاون سیاست گذاری پولی بانک مرکزی با تاکید بر اینکه ریال دیجیتال کیفیت سیاست‌های پولی را ارتقا می‌دهد، گفت: «زمانی که ثبات پولی و مالی ایجاد شود، حاکمیت بر ریال و حاکمیت بر پول دیجیتال اتفاق می‌افتد. در این شرایط شاهد حکمرانی اقتصاد با ریال خواهیم بود و ابزار CBDC این امکان را به سیاستگذار پولی می‌دهد.»
بی‌شک یکی از مهمترین کارکرد‌های ریال دیجیتال برای اقتصاد ایران دور زدن تحریم‌ها است. توسعه زیرساخت‌های ریال دیجیتال می‌تواند بستری فراهم آورد که بتوان با توافق دو یا چندجانبه با کشور‌های همسو و همسایه مبادلات پولی و مالی را از طریق ارز‌های محلی دیجیتال یا یک ارز دیجیتال مشترک دلارزدایی کرد. این سازکار در حال حاضر بین کشور روسیه و چین اجرایی شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد و اعضای گروه بریکس نیز سازکاری را در دستور کار قرار داده‌اند که برای پرداخت‌های بین کشور‌های عضو از پول دیجیتال بریکس استفاده کنند.
از طرفی بانک مرکزی به‌تازگی از اتصال شبکه پرداخت شتاب ایران با شبکه پرداخت کارتی میر روسیه رونمایی کرد که گامی مهم در توسعه روابط پولی و بانکی این دو کشور است. ویژگی‌های ارز‌های دیجیتال به دلیل تحریم‌نا‌پذیری و عدم امکان رصد از سوی سایر کشور‌ها به گونه‌ای است که توسعه پرداخت‌ها در بستر ارز‌های دیجیتال و به خصوص ارز دیجیتال بانک‌های مرکزی دو کشور اقدامی به مراتب آسان‌تر از اتصال شبکه‌های پرداخت و نقل و انتقالات مالی در این بستر است.
با توجه به تجربه کشور‌هایی مثل چین و روسیه، استفاده از ارز دیجیتال بانک مرکزی در دور زدن تحریم‌ها بسیار موثر است و بانک مرکزی ایران نیز می‌تواند با توسعه ریال دیجیتال در جهت کاهش هر چه بیشتر اثر تحریم‌ها بر اقتصاد کشور گام بردارد.
با وجود مزایای فراوان ریال دیجیتال، اجرای این طرح با چالش‌ها و موانعی نیز مواجه است. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:
زیرساخت‌های فنی: ایجاد و نگهداری زیرساخت‌های فنی لازم برای اجرای ریال دیجیتال نیازمند سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی است. این زیرساخت‌ها باید قابلیت انجام تراکنش‌های حجیم و در عین حال امنیت بالا را داشته باشند. در عین حال توجه به استفاده از فناوری‌های روز و توسعه ریال دیجیتال همگام با توسعه اقتصاد دیجیتال و بانکداری نوین موجب کاهش هزینه‌ها و از سوی دیگر جذب بهتر سرمایه‌گذاری می‌شود.
مسائل امنیتی: امنیت تراکنش‌های مالی از جمله مسائل حیاتی در استفاده از ریال دیجیتال است. هرگونه نقص امنیتی می‌تواند به تقلب‌های مالی و از دست رفتن اعتماد عمومی منجر شود. نظارت دقیق بانک مرکزی و اعطای اختیارات لازم به منظور رصد دقیق فرآیند ریال دیجیتال می‌تواند در حفظ امنیت این ابزار مالی موثر باشد. با توجه به اینکه زیرساخت ریال دیجیتال به صورت کاملا بومی و تحت نظر بانک مرکزی طراحی و آزمایش شده است، ریسک رخداد‌های امنیتی در آن بسیار پائین است.
پذیرش عمومی: پذیرش عمومی و اعتماد به ریال دیجیتال یکی از چالش‌های اساسی در اجرای این طرح است. باید آموزش‌ها و اطلاع‌رسانی‌های کافی به مردم و کسب‌وکار‌ها ارائه شود تا آنها به استفاده از این ارز دیجیتال ترغیب شوند. در توسعه ابزار‌های نوین و فناورانه پولی و بانکی همواره آموزش نقش حیاتی داشته است. با سرمایه‌گذاری در این زمینه و جلب همکاری بانک‌ها، موسسات مالی و بخش‌های مرتبط می‌توان آموزش‌های لازم در این زمینه را به مردم منتقل کرد که موجب افزایش کارایی و بهره‌وری ریال دیجیتال می‌شود.
مقررات و قوانین: تنظیم مقررات مرتبط با ریال دیجیتال نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقررات باید به گونه‌ای تنظیم شوند که از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کرده و حقوق کاربران را حفظ کنند. رئیس کل بانک مرکزی به تازگی خبر داده است که مقررات حوزه رمزارز‌ها تدوین شده و به زودی برای تصویب به هیات عالی بانک مرکزی می‌رود. این اقدام می‌تواند در گسترش و توسعه استفاده از ریال دیجیتال نیز موثر باشد، چرا که مرز‌های بین استفاده از ریال دیجیتال و سایر ارز‌های دیجیتال شفاف می‌شود و مردم علاوه بر استفاده از مزایای ریال دیجیتال می‌توانند از خدمات سایر رمزارز‌ها نیز به صورت قانونی بهره‌مند شوند.
ریال دیجیتال بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می‌تواند تحولی بزرگ در نظام مالی کشور ایجاد کند. این ارز دیجیتال با تسهیل تراکنش‌های مالی، کاهش هزینه‌های انتقال پول، افزایش شفافیت و کنترل بهتر بر جریان پول، می‌تواند به بهبود عملکرد اقتصادی و مالی کشور کمک کند. با این حال، برای دستیابی به این اهداف، باید چالش‌ها و موانع موجود به دقت شناسایی و مدیریت شوند. تنها در این صورت است که ریال دیجیتال می‌تواند به عنوان یک ابزار موثر در نظام مالی کشور مورد استفاده قرار گیرد و به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند.
ریال دیجیتال در حاضر به صورت پایلوت در جزیره کیش اجرایی شده و در دسترس مشتریان سه بانک ملت، تجارت و ملی قرار گرفته است. ایران سیزدهمین کشور دارای پول دیجیتال بانک مرکزی با امکان پرداخت خرد در دنیا است. از میان این ۱۳ کشور، ۱۰ کشور در مرحله پایلوت و ۳ کشور در مرحله عملیاتی هستند. با ورود پروژه ریال دیجیتال به مرحله عملیاتی ایران چهارمین کشور دنیا خواهد بود که ارز دیجیتال بانک مرکزی را عملیاتی کرده است.
