به گزارش خبرنگار ایبنا، در هفته‌های گذشته، نرخ دلار با افزایش مواجه شد که نگرانی‌هایی را در بین فعالان اقتصادی و مردم ایجاد کرد. کارشناسان اقتصادی دلایل مختلفی برای این افزایش نرخ ارز مطرح می‌کنند که شامل التهابات منطقه‌ای، تقاضای بالا برای ارز در پایان سال میلادی، و مشکلات تولید ناشی از کمبود برق و گاز در کشور است.
فاطمه مهاجرانی؛ سخنگوی دولت نیز در نشست خبری اخیر خود گفت: نرخ ارز تابع مسائل مختلفی بوده که برخی مربوط به داخل و برخی مربوط به خارج کشور است و بخشی از دلیل افزایش اخیر نرخ ارز، تقاضای پایان سال میلادی و افزایش سفر‌ها و ثبت سفارش و درخواست ارز بوده و تلاش دولت این است که تقویت تاب آوری ایجاد کند.
این درحالی است که بانک مرکزی با کمک ابزار‌هایی همچون راه اندازی بازار ارز تجاری به دنبال ثبات نرخ و جلوگیری از نوسانات احتمالی آینده است که بسیاری از فعالان اقتصادی از ایجاد آن رضایت دارند. صمد حسن‌زاده؛ رئیس اتاق بازرگانی ایران در این زمینه با تاکید براینکه بازار ارز تجاری با شفافیت خوبی آغاز به کار کرده است، اظهار کرد: با قیمت توافقی مناسبی که برای صادرکنندگان در نظر گرفته شده، وارد کنندگان می‌توانند ارز خود را به خوبی تامین کنند.
وی ادامه داد: با توجه به استعلامی که انجام شده، با رضایتمندی مطلوبی از سوی واردکنندگان مواجه هستیم که در عرض دو یا سه ساعت توانسته‌اند ارز مورد نیاز خود را از طریق این بازار تامین کنند.
در این زمینه مهدی امینی؛ عضو اتاق بازرگانی تبریز نیز معتقد است: در پایان سال میلادی، بسیاری از شرکت‌ها نیاز به تسویه حساب‌های ارزی داشتند که این امر به افزایش تقاضا برای دلار دامن زد.
نقش پتروشیمی‌ها در عرضه ارز
اتفاق جدیدی که هفدهم دی ماه به طور رسمی کلید خورد، آغاز عرضه ارز پتروشیمی‌ها در بازار ارز تجاری بود که به گفته فعالان اقتصادی، به نظر می‌رسد تلاش‌های اخیر بانک مرکزی برای افزایش عرضه ارز اثرات مثبتی در کاهش نوسانات داشته باشد. برهمین اساس نیز احمد مهدوی؛ دبیر کل انجمن صنفی صنعت پتروشیمی ایران ۱۸ دی ماه در نشست خبری گفت: در حدود ۱۶ روز گذشته بیش از ۶۰۰ میلیون دلار ارز پتروشیمی‌در بازار توافقی عرضه شده است.
وی همچنین تاکید کرد که هیچگونه دستوری از سمت بانک مرکزی در رابطه با این معاملات داده نشده است و خودمان معاملات را نرخ‌گذاری کرده‌ایم.
مهدوی افزود: ارز صادراتی صنعت پتروشیمی بیش از نیاز کشور است و این ارز می‌تواند بازار را تأمین کند.
جمشید برزگر؛ نایب رئیس اتاق بازرگانی تبریز هم در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا با اشاره به جلسه اخیر رئیس کل بانک مرکزی با پتروشیمی‌ها و عرضه ارز آنها در بازار توافقی تصریح کرد: پتروشیمی‌ها به عنوان یکی از بزرگ‌ترین منبع ارزآوری کشور، باید ارز خود را به موقع و به مقدار کافی به بازار عرضه کنند و اگر این اتفاق بیفتد، می‌تواند به ثبات بیشتر بازار ارز کمک کند و قیمت‌ها را در سطحی مناسب نگه دارد.
برخی دیگر از اعضای اتاق بازرگانی نیز بر این باورند که افزایش عرضه ارز از سوی شرکت‌های پتروشیمی تأثیر مستقیمی در کاهش نوسانات قیمت ارز خواهد داشت و این شرکت‌ها باید به مسئولیت اجتماعی خود در قبال مردم عمل کنند. مسعود بنابیان؛ نایب رئیس اتاق بازرگانی تبریز در این زمینه به خبرنگار ایبنا گفت: این شرکت‌ها باید به ملت کمک کنند، چرا که از منابع عمومی بهره‌مند شده‌اند و حالا نوبت آن است که در شرایط بحرانی به اقتصاد کشور کمک کنند.
مشکلات تولید و تأثیر آن بر نرخ ارز
با وجود تاثیرات مثبت افزایش عرضه ارز از سوی پتروشیمی‌ها، صاحبنظران این حوزه معتقدند که مشکلات اساسی در بخش تولید همچنان بر بازار ارز تأثیر منفی می‌گذارد. به گفته امینی، تولیدکنندگان در فصول مختلف سال با مشکلات جدی مواجه هستند و کمبود برق و گاز و نوسانات انرژی یکی از مشکلاتی است که باعث کاهش بهره‌وری تولید در کشور شده و در نهایت به افزایش قیمت‌ها و نرخ ارز دامن می‌زند.
به اعتقاد او، هرچند که افزایش عرضه ارز توسط پتروشیمی‌ها می‌تواند بازار را آرام کند، اما برای اثرگذاری این سیاست در بلندمدت، باید مسائلی همچون مشکلات انرژی یا مسائل زیربنایی بهبود یابد.
عباس آرگون؛ عضو هیئت رئیسه اتاق تهران نیز در این باره گفت: در حوزه انرژی ناترازی‌هایی داریم که فقط همین ناترازی برق آسیب‌های زیادی به تولید زده است و سالانه ده‌ها میلیارد دلار به علت قطعی گاز و برق به صنعت فولاد آسیب زده می‌شود که همه این موضوعات در نهایت به تورم دامن می‌زند.
لزوم اصلاح ساختار‌های اقتصاد کلان
به رغم تلاش‌هایی که برای بهبود وضعیت بازار ارز صورت گرفته، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که برای دستیابی به ثبات پایدار، نیاز به اصلاحات اساسی در سیاست‌های اقتصاد کلان و همچنین مدیریت بازار غیررسمی است.
از جمله راهکار‌های مطرح شده در زمینه مدیریت بازار غیررسمی ارز، می‌توان به ظرفیت‌های قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا و ارز، تنوع‌بخشی به مبادلات ارزی کشور، و ایجاد شبکه‌های پرداخت غیردلاری اشاره کرد؛ همچنین ابزار دیگری که می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند، شفاف‌سازی معاملات ریالی و استفاده از ابزار‌های مالیاتی بویژه مالیات بر عایدی سرمایه است.
بنابراین؛ عرضه ارز توسط شرکت‌های پتروشیمی در بازار ارز تجاری می‌تواند به کاهش نوسانات و تعادل نسبی در بازار کمک کند، اما این تنها در صورتی مؤثر خواهد بود که مشکلات اساسی در بخش تولید و زیرساخت‌ها و همچنین مدیریت بازار غیررسمی ارز حل شود. فعالان اقتصادی بر این باورند که تنها با اصلاحات جامع در سیاست‌های اقتصادی و تولید، می‌توان به ثبات پایدار در بازار ارز دست یافت.
