به گزارش ایبِنا؛ مقوله امتیازات اعتباری، از ابزارهای مهم سازمان‌های مالی و نظام بانکی در هر کشوری برای ایجاد بستر سلامت ارائه تسهیلات کارا به متقاضیان خوش حساب است و پیاده‌سازی صحیح سازوکارهای اعتبارسنجی در نظام‌های مالی، یکی از راهکارهای مناسب گردش سرمایه و رونق تولید و کسب و کار محسوب می‌شود. لازمه این مهم، آشنایی با اعتبارسنجی و مفاهیم بنیادین آن و شناخت مکانیسم‌های مرتبط با این حوزه است. همچنین نگاهی به تجربه اجرایی موفق کشورهای جهان در این موضوع، می‌تواند چراغ راهی برای اجرایی هر چه بهتر نظام اعتبارسنجی در کشور ما باشد.
لذا ایبِنا در مجموعه مقالاتی، بر آن است تا با مراجعه به منابع و رفرنس‌های تراز اول پژوهشی- عملیاتی در نظام مالی جهان، به تبیین اعتبارسنجی و هر آنچه پیرامون این مفهوم لازم به دانستن است، بپردازد. ابتدا با بررسی امتیازات اعتباری آغاز می‌کنیم، سپس به سراغ تحلیل ویژگی‌های یک امتیاز اعتباری و نحوه کارکرد آن می‌رویم و سازوکار محاسبه امتیازات اعتباری را تبیین کرده و در ادامه، مسئله چگونگی بهبود بخشیدن امتیازات اعتباری از سوی متقاضیان را به بحث می‌گذاریم. همچنین در این مجموعه مقالات، یک بررسی جامع از تاریخچه اعتبارسنجی در جهان تا به امروز صورت می‌پذیرد و در انتها، تجربه پیاده‌سازی موفق نظام اعتبارسنجی در کشورهای جهان ارائه می‌گردد.
امتیاز اعتباری چیست؟
امتیاز اعتباری در نظام اعتبار سنجی عددی بین ۳۰۰ تا ۸۵۰ (در برخی استانداردها ۳۰۰ تا ۹۰۰) است که اعتبار یک کاربر در عملیات و تراکنش‌های نظام مالی را نشان می‌دهد. هر چه میزان این امتیاز بالاتر باشد، ارائه‌کنندگان تسهیلات مالی، اقبال و تمایل بیشتری برای پرداخت وام و اعتبارات به صاحب این امتیاز دارند. در نظام اعتبارسنج، از امتیازهای اعتباری برای ارزیابی احتمال بازپرداخت به موقع وام توسط یک متقاضی استفاده می‌کنند. بنابراین امتیاز اعتباری نقش کلیدی در تصمیم وام‌دهنده برای ارائه تسهیلات و اعتبارات به وام‌گیرندگان دارد.
نظام امتیاز اعتباری توسط کمپانی Fair Isaac که به نام FICO نیز شناخته می‌شود بوجود آمد و امروزه توسط بسیاری از مؤسسات مالی استفاده می‌شود.
ویژگی‌های یک امتیاز اعتباری و نحوه کارکرد آن
در کشورهایی که نظام اعتبارسنجی به طور کارا و جامع اجرا می‌گردد، امتیاز اعتباری می‌تواند به طور قابل توجهی بر زندگی مالی شما تأثیر بگذارد. زیرا این مولفه، نقش کلیدی در تصمیم وام‌دهنده برای ارائه اعتبار به شما دارد.
به عنوان مثال، اشخاصی که امتیاز اعتباری کمتر از ۶۰۰ دارند، عموماً برای دریافت وام‌های خوب با بهره کم و مدت بازپرداخت مناسب، دچار مشکل هستند. برعکس، افراد دارای امتیاز اعتباری ۷۴۰ یا بالاتر به طور کلی با درجه "خوب" در نظر گرفته می شوند و می توانند نائل به دریافت وام از نظام بانکی با نرخ بهره کمتر، سود کمتر و تعداد اقساط بیشتر شوند. همچنین امتیازات بیشتر از ۸۰۰ ، شرایط بسیار عالی و ایده آلی برای دریافت تسهیلات اعتباری و وام دارند و متقاضیان محبوب وام دهندگان به حساب می‌آیند.
در حالی که هر سازمان اعتبارسنجی، استاندارد و محدوده ویژه خود را برای امتیازات اعتباری تعریف می‌کند، اما معمولاً اکثرا سازمان‌ها، از میانگین دامنه امتیاز FICO بهره می‌برند که به شرح زیر است:
عالی: ۸۰۰ تا ۸۵۰
خیلی خوب: ۷۴۰ تا ۷۹۹
خوب: ۶۷۰ تا ۷۳۹
منصفانه: ۵۸۰ تا ۶۶۹
ضعیف: ۳۰۰ تا ۵۷۹
پس می توان گفت امتیاز اعتباری شما که حاوی تجزیه و تحلیل آماری از عملکرد مالی شماست، مستقیماً بر میزان موفقیت شما در تعامل با موسسات مالی و اعتباری و نظام بانکی کشورتان تاثیر می گذارد.
امتیاز اعتباری شما چگونه محاسبه می‌شود؟
سه آژانس اصلی گزارش‌دهی نظام اعتبارسنجی در ایالات متحده به نام های اکوئیفاکس، اکسپرین و ترنس یونیون وجود دارد که تاریخچه اعتباری افراد را گزارش، به‌روزرسانی و ذخیره می‌کنند.
در حالی که می‌تواند تفاوت‌هایی در اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط این سه مرکز اعتبارسنجی وجود داشته باشد، پنج مولفه اصلی در هنگام محاسبه امتیاز اعتباری ارزیابی می‌شوند:
۱.سابقه(تاریخچه) پرداخت‌ها
سابقه پرداخت‌ها، ۳۵ درصد از امتیاز اعتباری شما را تشکیل می‌دهد و نشان می‌دهد که آیا شخص تعهدات خود را به موقع پرداخت می‌کند یا خیر.
۲.مبلغ کل بدهی شما در نظام مالی
مبلغ کل بدهی شما در نظام مالی، ۳۰ درصد از امتیاز اعتباری شما را تشکیل می‌دهد و نشان‌دهنده درصد اعتباری است که شما در حالت فعلی در پیشگاه نظام مالی و بانکی کشور خود دارید.
۳.قدمت حساب‌ها و اعتبارات شما
قدمت حساب‌ها و اعتبارات شما یا همان طول تاریخچه اعتباری، ۱۵ درصد از کل امتیاز اعتباری شما را تشکیل می‌دهد. سابقه اعتباری طولانی‌تر، شما را به عنوان فردی با ریسک نکول کمتر در بازپرداخت تسهیلات نزد وام‌دهندگان معرفی می‌کند، زیرا داده‌های بیشتری از شما برای تعیین سابقه پرداختتان وجود دارد.
۴.انواع اعتبارات شما(اعتبارات ترکیبی)
انواع اعتباراتی که شما در اختیار دارید، ۱۰ درصد از امتیازات اعتباری‌تان را در بر می‌گیرد و نشان می‌دهد که آیا شما ترکیبی از وام‌های مختلف و اعتبارات متنوع نظیر وام خودرو یا وام مسکن و اعتبار چرخشی مانند کارت‌های اعتباری را در سبد بدهی‌تان دارید یا نه.
۵.اعتبارات جدید
اعتبارات جدید شما نیز ۱۰ درصد در کل محاسبات اعتباری تاثیرگذار است و شامل تعداد حساب‌های جدیدی که به تازگی یک فرد افتتاح می‌کند و اعتبارات جدیدی که اخیراً درخواست داده است، می‌شود.
فراموش نکنید در یک نظام اعتبارسنجی استاندارد، اگر کارت‌های اعتباری زیادی دارید و می‌خواهید برخی از آنها را ببندید که از آنها استفاده نمی‌کنید، بستن کارت‌های اعتباری در واقع می‌تواند امتیاز شما را کاهش دهد.
پژوهشگر اقتصادی: سیدمهدی میرحسینی
