به گزارش ایبِنا، بلاکچین یک پیشرفت موفقیت آمیز تکنولوژی است و کاربرد بسیار گسترده ای در صنایع مختلف دارد. این تکنولوژی انقلابی، وجه مشترک همه کلان روندهای آینده بانکداری در دنیا است. اما با وجود پتانسیل‌های فراوان این تکنولوژی و خوش‌بینی گسترده کاربرد آن در صنعت بانکی، باید چالش‌های آنرا برای پیاده سازی در مقیاس وسیع، بصورت عمیق‌تر مورد واکاوی قرار داد.
هنوز شواهد تجربی کافی برای پیاده‌سازی گسترده بلاکچین در بعضی از حوزه‌های بانکداری وجود ندارد و باید این مسئله را در نظر داشت که بلاکچین هنوز در سطح بلوغ بهینه نیست و پیش از پیاده سازی آن باید مطالعات امکان سنجی کافی انجام پذیرد.
از مزایای بلاکچین بطور خلاصه می‌توان از شفافیت، کاهش خطا و تقلب، توانایی انتقال دارایی‌ها بدون واسطه، قابلیت معاملات نفر به نفر، اقتصاد مشارکتی، افزایش شمولیت مالی، قابلیت حسابرسی هوشمند، اعتماد در معاملات بدون واسطه، ضبط و ردیابی داده‌ها و فعالیت‌ها جهت فراهم کردن یک دنباله مالی شفاف برای ممیزان، تسهیل فرآیند شناسایی مشتری (KYC)، جلوگیری از پولشویی (AML)، ارتقا سیستم پرداخت، سیستم تسویه آنی و... نام برد.
اما چالش هایی هم برای پیاده سازی این تکنولوژی در مقیاس گسترده وجود دارد که عدم توجه با آنها صنعت بانکداری را با ریسک پذیرش زود هنگام مواجه می‌کند. مدیریت تکنولوژی و رگولاتوری در این حوزه، قابل توجه ترین چالش می‌باشند.
اگر چه رشد فناوری همیشه نسبت به رگولاتوری بیشتر بوده است اما در خصوص بلاکچین، به دلیل ابهام در ابعاد و اثرات این تکنولوژی، رگولاتوری کمی چالش برانگیزتر شده است. برای به دست آوردن شواهد کافی در مورد مزایا و تاثیرات گسترده اقتصادی این تکنولوژی باید اثبات مفهوم (Proof of concept) گسترده‌تری در این زمینه صورت بگیرد.
گزارشات موسسه‌های معتبر نشان‌دهنده آن است که از دیدگاه نظارتی، تاثیرات گسترده این تکنولوژی از خود تکنولوژی مهم‌تر است و سازمان‌های نظارتی باید مهارت‌های شناسایی ریسک‌های بالقوه و تطبیق دو طرفه را توسعه دهند. تعدادی از چالش‌های مقرراتی عبارتند از: تعیین قوانین روشن برای مدیریت اسناد و مدارک در یک سیستم توزیع‌شده با رکوردهای تغییرناپذیر، حفظ امنیت و حریم خصوصی داده‌ها، وضعیت کلیدهای مفقود شده و زیان‌هایی که اشخاص یا سازمان‌ها متحمل می‌شوند.
نکته بسیار حائز اهمیت این است که تصور عمومی از بلاکچین، یک پایگاه داده توزیع شده و منبع باز است، اما ذکر این نکته ضروری است که همه انواع بلاکچین منبع باز نیستند. بلاکچین از لحاظ نوع مجوز به سه دسته عمومی (public)، مجاز (permissioned) و خصوصی (private) تقسیم می‌شود.
بلاکچین عمومی، شبکه‌های توزیع شده وسیعی هستند که منبع باز بوده و با اجماع نگهداری می‌شوند و اعتماد توسط اجماع و کدهای هوشمندانه در روی بلاکچین ایجاد می‌شود. در بلاک‌چین‌های مجاز، نقش افراد در داخل شبکه کنترل می‌شود و کد اصلی آن می‌تواند منبع باز نباشد. اما در بلاک‌چین‌های خصوصی که عمدتا برای کنسرسیوم‌های دارای اطلاعات محرمانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، عضویت تحت کنترل شدید است. بنابراین در بلاکچین خصوصی ملاحظات امنیتی و محرمانگی اطلاعات بیشتر رعایت می‌شود و گره‌ها (نودها) صرفا با مجوز به شبکه وارد شده و مکانیزم دسترسی، توسط سازمان و یا با اجماع اعضای تعیین شده، مشخص می‌شود.
تمایز عمده بین بلاکچین عمومی و خصوصی، در افراد مجاز به شرکت در شبکه و اجرا کنندگان پروتکل اجماع است. شبکه عمومی بلاکچین که متن باز است برای تشویق شرکت کنندگان جهت پیوستن به شبکه، از مکانیزم‌های انگیزشی استفاده می‌کند. بلاکچین عمومی به میزان قابل توجهی به قدرت محاسباتی در مقیاس وسیع احتیاج دارد.
این نوع بلاک چین کاربرد گسترده‌ای دارد. اولین و مشهورترین مورد استفاده بلاکچین عمومی، بیت‌کوین است. در بلاکچین عمومی هر گره در شبکه برای رسیدن به اجماع، باید یک مسئله رمزنگاری پیچیده به نام اثبات کار (POW) را حل کند. اما هزینه پیاده سازی بلاکچین خصوصی کمتر و سرعت پیاده سازی آن نسبت به بلاک‌چین‌های عمومی بیشتر است. بلاکچین خصوصی راهکاری برای استفاده از مزایای بلاکچین و در عین حال حفاظت از امنیت داده و حریم خصوصی می‌باشد و مقررات متفاوتی در مقایسه با بلاکچین عمومی دارد.
در مجموع می‌توان گفت به دلیل گستردگی ابعاد تکنولوژی بلاکچین، ریسک‌های پذیرش زودهنگام و احتمال اختلال در عملکرد فعلی صنعت وجود دارد. بنابراین ضروری است قبل از پیاده سازی و هرگونه سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری در این زمینه، همه جوانب و اثرات این تکنولوژی، با مشارکت همه ارگان‌های زیربط و در ابعاد گسترده، مورد واکاوی قرار گیرد و علاوه بر در نظر گرفتن مزایای اقتصادی فراوان این تکنولوژی، به چالش‌های پذیرش و پیاده سازی آن نیز توجه شود.
زهرا لطیفی؛ کارشناس بانکداری الکترونیک
