در ماه‌های اخیر بانک مرکزی چین پول دیجیتال خود به نام e-RMB را به تدریج توسعه و عملیاتی نمود و این اولین پول دیجیتال عملیاتی شده توسط یک اقتصاد بزرگ جهان است. این پول دیجیتال در مرحله آزمایشی در چهار شهر شامل شن‌زن، سوژو، جنگدو و در بخشی از مناطق جنوب پکن مورد استفاده قرار خواهد گرفت. علاوه بر این، برای پرداخت حقوق کارمندان دولت و مأموران دولتی در یکی از شهرهای بزرگ چین از ماه مه ۲۰۲۰ استفاده می‌شود و در برخی از شهرها نیز برای پرداخت سوبسید مربوط به حمل‌ونقل به کار گرفته می‌شود.
هدف از توسعه پول دیجیتال حفاظت از یکپارچگی سیستم دو لایه نشر و گردش پولی از طریق دیجیتال نمودن یوآن به عنوان یک کوین باثبات با رابطه یک به یک با پول فرمانی بوده است. در واقع این پول جدید، زیرساختی جدید را برای پرداخت توسط دولت به وجود می‌آورد که به طور کامل جایگزین پول نقد فیزیکی برای پرداخت به مصرف‌کنندگان می‌شود. مطالعه در خصوص پول دیجیتال بانک مرکزی در چین از سال ۲۰۱۴ آغاز شد و این کشور حداقل چهار سال از بقیه کشورهای جهان در این باره پیشروتر است. روند توسعه این پول دیجیتال پس از اعلام شرکت فیسبوک در ماه ژوئن ۲۰۱۹ مبنی بر راه‌اندازی یک پول دیجیتال به نام «لیبرا» تسریع شد.
مقامات چینی توسعه «لیبرا» را یک تهدید جدی برای ثبات مالی خود معرفی کردند و تلاش کردند تا با تسریع فرآیند طراحی و عملیاتی نمودن پول دیجیتال خود این تهدید را تبدیل به یک فرصت نمایند نهایتا در ماه اوت سال گذشته اعلام کردند که این پول دیجیتال تقریبا آماده شده اما تا کنون حتی به صورت آزمایشی هم مورد استفاده قرار نگرفته است.
راه‌اندازی لیبرا تهدیدی برای کنترل پول در آینده
با وجود آنکه بانک‌های مرکزی در نقاط مختلف جهان نسبت به توسعه بیت‌کوین واکنش معناداری را نشان ندادند، اما عکس‌العمل‌ها به توسعه پول رمزی «لیبرا» با همکاری فیسبوک و جی‌پی‌مورگان متفاوت بود و بسیاری از اقتصادهای بزرگ جهان با درک این تهدید بر تلاش خود برای توسعه پول دیجیتال توسط بانک‌های مرکزی افزودند. «لیبرا» برخلاف دیگر پول‌های رمزی بسیار باثبات بوده و به چندین دارایی کم‌نوسان متصل به ارزهای مختلف لنگر شده بود. این ویژگی باعث می‌شود که نقطه ضعف دیگر پول‌های رمزی که نوسان شدید قیمت آنها بود برطرف گردیده در عین حال پرداخت‌ها سریعتر، ارزان‌تر و ساده‌تر شود. توسعه «لیبرا» به معنای آن بود که برای نخستین بار بانک‌های مرکزی با یک نوآوری مواجه هستند که نه تنها می‌تواند شیوه عرضه پول را به طور کلی متحول نماید، بلکه در صورت برخورداری از اقبال عمومی، این قابلیت را داشت که حاکمیت ملی و ثبات اقتصادی کشورها را تضعیف نماید. در واکنش به این نگرانی این پرسش در میان بانک‌های مرکزی جهان مطرح گردید که چه کسی در آینده پول را در جهان کنترل خواهد کرد؟ بانک‌های مرکزی متعددی تلاش کردند تا با معرفی پول‌های دیجیتال خود مشکل هزینه و کارایی شیوه‌های سنتی را مرتفع نموده و کنترل خود بر سیاست‌های پولی ملی خود را افزایش دهند. با وجود آنکه فدرال رزرو آمریکا در واکنش به این تحولات مهم همچنان برای ورود به پول‌های دیجیتال محتاط بود و مقررات‌گذاران آمریکایی در سال گذشته جلوی توسعه لیبرا را گرفتند، برخی از موسسات تحلیلی مالی جهان به مشتریان خود در خصوص توسعه پول دیجیتال بانک مرکزی در آینده نزدیک هشدار دادند و اعلام کردند که این اقدام چین می‌تواند به بین‌المللی سازی یوآن و به چالش کشیدن برتری دلار آمریکا در جهان منجر شود.
ابعاد جهانی توسعه پول دیجیتال بانک مرکزی چین
با وجود آنکه مقامات بانک مرکزی چین اعلام کرده‌اند که هدف از توسعه پول دیجیتال حفاظت از حاکمیت پولی و جایگاه پول قانونی در برابر پول‌های رمزی شرکت‌ها مانند «لیبرا» است، اما باید پذیرفت که آثار توسعه این پول دیجیتال عمیق‌تر از این می‌تواند باشد.
برخی از این آثار را می‌توان به ترتیب زیر برشمرد:
１- چین به عنوان بزرگترین کشور صادرکننده جهان، سالانه به طور متوسط ۲ تریلیون دلار صادرات کالا دارد. اگر این پول دیجیتال به عنوان یک گزینه مناسب در تجارت بین‌المللی (یا حداقل با چین) مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند تبدیل به یک ارز بین‌المللی گردیده و تقاضا برای دلار آمریکا را به شدت کاهش دهد.
２- دلار آمریکا در حال حاضر ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان و ۱۰ درصد از تجارت جهانی را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که بیش از نیمی از تمام صورتحساب‌های تجاری در جهان بر اساس دلار تنظیم می‌شود. در صورتی که بخشی از این تسلط دلار در سیستم پولی و مالی جهان توسط یک پول دیجیتال مانند e-RMB جایگزین شود، جریان ورودی سرمایه به کشورهایی مانند آمریکا که منجر به اشباع پس‌انداز در آنها گردیده، تضعیف خواهد شد و دیگر دوره نرخ‌های بهره و تورم پایین در این کشورها به سر خواهد رسید.
３- تقاضای جهانی برای ارز به آمریکا اجاره تأمین مالی مجدد ۲۳/۳ تریلیون دلار با نرخ‌های بسیار پایین را داده است که باعث کاهش هزینه استقراض برای دولت، شرکت‌ها و شهروندان آمریکایی شده است. اگر یک پول دیجیتال بانک مرکزی بتواند جایگزین دلار در تجارت بین‌المللی شود، هزینه تأمین مالی مجدد بالا خواهد رفت که برای دولت آمریکا تریلیون‌ها دلار هزینه بهره‌ای را به دنبال خواهد داشت.
４- در حال حاضر کشورها برای بیمه کردن خود در برابر تکانه‌های مالی جهانی اغلب اقدام به خرید و انباشت دلار یا دارایی‌های دلاری می‌کنند که این امر ایجاد انگیزه موثر برای اقتصاد داخلی را با مشکل مواجه می‌کند. در صورت ظهور پول دیجیتال بانک مرکزی چین در تجارت بین‌المللی به عنوان یک جایگزین دلار، این سلطه دلار در تجارت بین‌المللی از میان خواهد رفت.
５- ظهور پول دیجیتال بانک مرکزی چین توان آمریکا برای اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه دیگر بازارها و کشورها را نیز به شدت کاهش خواهد داد. زیرا کشورها این امکان را دارند که در معاملات تجاری خود از یک ارز جایگزین و باثبات بهره ببرند.
هستی ربیع همدانی- پژوهشگر حوزه بانکداری الکترونیک
