پروژه دروازه شفافیت مالی اروپا موفق خواهد بود؟

به گزارش ایبِنا، در سال‌های اخیر، کشورهای مختلف جهان به اهمیت شفافیت نظام‌های مالی خود و تاثیر آن بر ارتقا بهره‌وری، رفاه عمومی، افزایش سرمایه اجتماعی و بهبود رابطه دولت-ملت پی برده‌اند و در تلاش‌اند با طراحی و پیاده‌سازی بسترهای کارا و شفاف، با سرعت بیشتری به این مهم دست یابند. پروژه "دروازه شفافیت مالی اروپا/ EFTG " یک پایلوت یا پروژه آزمایشی است که قصد دارد با استفاده از تکنولوژی بلاک چین، دسترسی یکپارچه، استاندارد، ایمن و شفاف به طبقه بندی اطلاعات مالی شرکت های فهرست شده در سراسر اتحادیه اروپا ایجاد کند. این پایلوت، یک پایگاه داده واحد است که امکان دسترسی امن و آسان عموم مردم، حاکمیت‌ها و کارگروه‌های ناظر را به اطلاعات مالی شرکت‌های عضو اتحادیه اروپا فراهم خواهد کرد. پروژه دروازه شفافیت مالی اروپا، بخشی از روند پیشرفته‌تر و گسترده‌تری است که کمیسیون امنیت مالی اتحادیه اروپا برای دسترسی به دیتای مالی شرکت‌ها از طریق فناوری دیجیتال آسان‌تر در پیش گرفته است. از جمله محاسن و مزیت‌های این پایلوت، "فرمت واحد الکترونیکی اروپایی ESEF " است که ناشران اطلاعات مالی در بازارهای تحت نظارت اتحادیه اروپا را موظف می‌کند گزارش‌های سالانه خود را به طور شفاف و طبقه بندی شده در این فرمت ارائه دهند. همان طور که آلن دکرز، عضو کمیسیون شفافیت مالی اتحادیه اروپا اعلام کرد، اعتقاد متولیان این پایلوت این است که EFTG دموکراسی‌سازی اطلاعات را بهبود خواهد بخشید. در همین راستا، حدود ۷۰۰۰ شرکت فهرست شده در اتحادیه اروپا می بایست از سال ۲۰۲۳ استفاده از پایلوت EFTG را آغاز کنند. در این مقاله به کنکاش و بررسی سازوکار پروژه دروازه شفافیت مالی اروپا خواهیم پرداخت و تجربه شفافیت مالی در اتحادیه اروپا از طریق این پایلوت را بررسی خواهیم کرد.

آیا اتحادیه اروپا برای شفافیت مالی مجهز شده است؟

در ۲۵ فوریه ۲۰۱۹، پایگاه اینترنتی اتحادیه اروپا، تیتر زیر را در صفحه اصلی خود درج کرد که نوید تحرکات کمیسیون مالی این اتحادیه برای تغییر در روند شفافیت مالی اروپا می‌داد:

" برای دسترسی به یک منبع واحد که اطلاعات مالی مربوط به هر شرکت، سازمان و نهاد فهرست شده در اتحادیه اروپا را به صورت شفاف در اختیار شما قرار دهد، به کجا می‌توانید مراجعه کنید؟

جواب کوتاه‌تر: حداقل در حال حاضر، هیچ جا 

پاسخ طولانی‌تر : احتمالاً در آینده ای نه چندان دور، دروازه شفافیت مالی اروپا"

پایلوت دروازه شفافیت مالی اروپا (The gateway to European financial transparency / EFTG) بخشی از تلاش برای استفاده از فناوری دیجیتال جهت شفاف‌تر کردن داده‌های مالی نهادها، سازمان ها و شرکت های فهرست شده در اتحادیه اروپا است.

دلیل اینکه امروزه هیچ پایگاه واحدی برای ارائه داده های مالی به صورت طبقه بندی شده و شفاف موجود نیست این است که هر کشور عضو اتحادیه اروپا، مکانیزم های منحصر به فرد درج اطلاعات مالی رسمی خود را دارند که معمولاً یک مرکز ذخیره سازی غیر یکپارچه است و اطلاعات مالی مربوط به سازمان ها، نهادها و شرکت های فهرست شده در کشور خود را منتشر می کنند. در نتیجه، هر فرد یا نهاد سرمایه‌گذاری که می‌خواهد این شرکت ها را در کشورهای مختلف عضو اتحادیه اروپا با هم مقایسه کند، با مکانیزم متفاوتی در هر کشور روبرو می شود که پیامدهایی همچون عدم یکپارچگی در طبقه بندی اطلاعات، تفاوت‌ در نحوه محاسبه هزینه‌های اعلامی، تفاوت در کیفیت اطلاعات ارائه شده و همچنین تفاوت در تجربه کاربر را با خود به همراه خواهد داشت. توماس تومز اسمیت، مسئول توسعه پروژه EFTG در شورای گزارشگری مالی بریتانیا در باب این چالش‌ها می‌گوید:

"کشورهای عضو اتحادیه اروپا، مکانیسم‌های ملی متفاوتی در وظایف، مدل‌های عملیاتی و ذخیره اطلاعات مالی دارند. این مکانیسم‌ها همه به روش‌های کمّی متفاوت عمل می‌کنند و اطلاعاتی که ارائه می‌دهند از نظر دامنه و قابلیت استفاده، متفاوت است. سرمایه‌گذاران اغلب به ما می‌گویند که تمایل دارند یک نسخه اروپایی یکپارچه و شفاف در نظام جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و بازیابی الکترونیکی داده‌های مالی (چیزی شبیه آنچه توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده ارائه می‌شود)، داشته باشند".

تاریخچه پایلوت دروازه شفافیت مالی اروپا

تاریخچه عزم جدی برای راه‌اندازی پایلوت دروازه شفافیت مالی اروپا، به انتهای سال ۲۰۱۹ و ابتدای سال ۲۰۲۰ باز می‌گردد. کمیسیون مالی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۰ اعلام کرد که اطلاعات مالی شفاف، با کیفیت خوب و قابل اعتماد به عنوان یک کاتالیزور برای سرمایه‌گذاری‌های محلی و منطقه‌ای عمل می‌کند و خود را متعهد به بهبود وضعیت و بسترهای شفافیت اطلاعات مالی قابل ارائه توسط شرکت های فهرست شده در اتحادیه اروپا کردند. لذا در سال ۲۰۲۱ اتحادیه اروپا دستورالعمل شفافیت اطلاعات مالی را با هدف اطمینان از اینکه سرمایه گذاران از شرکت های فهرست شده، جریان منظم و شفاف اطلاعات مالی دریافت کنند، مورد بازبینی قرار داد.

همین دستورالعمل همچنین سازمان بورس و اوراق بهادار اروپا (ESMA) و مقامات ذی صلاح ملی هر کشور عضو اتحادیه اروپا را ملزم کرد تا برای ایجاد یک سامانه ی واحد و متمرکز برای دسترسی عموم به اطلاعات مالی شرکت‌های فهرست‌شده، با یکدیگر همکاری کنند. در همان سال ۲۰۲۱،  ESMA با صدور پیش نویس استانداردهای فنی نظارتی در مورد عملکرد پایگاه داده مالی یکپارچه الکترونیکی اروپایی به این درخواست پاسخ داد.

سرانجام در پایان سال ۲۰۲۱،  کمیسیون مالی اروپا، طراحی و اجرای آزمایشی پایلوت مالی یکپارچه خود را برای بررسی امکان سنجی دسترسی به یک پایگاه داده مالی یکپارچه الکترونیکی اروپایی با استفاده از فناوری بلاک چین را آغاز کرد.

بودجه این پروژه توسط پارلمان اروپا تامین می‌شود.

سازوکار پایلوت دروازه شفافیت مالی اروپا

سامانه دروازه شفافیت مالی اروپا، یک اکسس پوینت یا نقطه دسترسی مبتنی بر برنامه نویسی بک اند(back end)  در بستر فناوری  بلاک چین از پایگاه‌ داده های مالی کشورهای اتحادیه اروپا که مکانیزم منحصر به فرد رسمی خود را دارند، ایجاد می‌کند. بنابراین کاربران با ورود به این پایلوت آزمایشی، با یک بستر ارائه دیتای استاندارد و یکپارچه در مورد اطلاعات مالی همه شرکت های فهرست شده روبرو می شوند؛ یعنی این سامانه، یک فرمت ثابت و یک شکل برای کاربرانی که به دنبال دسترسی به اطلاعات مالی قانونی در مورد شرکت های فهرست شده در اتحادیه اروپا هستند( صرف نظر از اینکه کاربر یا شرکت در کجای جهان مستقر است)، ارائه می دهد. علت انتخاب فناوری بلاک چین در این پایلوت، پتانسیل بالای این تکنولوژی برای سازگاری کارا با پایگاه داده های مختلف و در عین حال، تغییر ناپذیری، امنیت بالا و مکانیزم پیشرفته به روز رسانی اطلاعات بارگذاری شده بر روی بلاک چین است.

آلن دکرز ، مدیر پایلوت آزمایشی دروازه شفافیت مالی اروپا که رئیس واحد و آژانس‌ گزارش‌دهی، حسابرسی و رتبه‌بندی اعتباری در اداره کل ثبات مالی، خدمات مالی و اتحادیه بازارهای سرمایه در کمیسیون اروپا است، اعلام کرد که "هدف ما، فقط ایجاد یک پایگاه داده ی متمرکز نیست. ما می‌خواهیم همه مخازن اطلاعات قانونی منحصر به فرد کشورهای عضو اتحادیه اروپا را به هم پیوند دهیم"

اجرای آزمایشی پایلوت دروازه شفافیت مالی اروپا

در حال حاضر، یک سوم از کشورهای اتحادیه اروپا به این پایلوت آزمایشی پیوسته اند. هدف اول اجرای این پایلوت، این است که مشخص شود آیا استفاده از سامانه دروازه شفافیت مالی اروپا واقعاً به عنوان یک پلتفرم واحد برای دسترسی به اطلاعات مالی شفاف از سراسر اتحادیه اروپا امکان پذیر است یا خیر.

آلن دکرز در نشست هم اندیشی کمیسیون مالی اتحادیه اروپا در آپریل ۲۰۲۲  اعلام کرد:

"توسعه فنی پایلوت EFTG در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۲ تکمیل خواهد شد. در مرحله اجرایی، فعلا زود هست که راجع به موفقیت و میزان اقبال کشورها و مردم پیش داوری کنیم اما در مورد بستری که در نهایت برای اجرای این پروژه انتخاب می‌شود، همانطور که در دستورالعمل شفافیت پیش‌بینی شده بود، به جمع بندی نهایی رسیدیم. با اینکه استفاده از فناوری بلاک چین چالش هایی را به همراه داشته است، با این وجود، اعضای کمیسیون شفافیت مالی به بهبود روند فنی کار خوشبین هستند. اما نگرانی ما از امکان اجرای فراگیر این پروژه در کشورهای عضو در آینده هست. اگر پروژه به سمت اجرای کامل پیش برود، تصمیمات سیاسی دخیل در مدل‌های کسب‌وکار و حکمرانی کشورها می‌تواند به مسائل بزرگ‌تری نسبت به چالش‌های فنی و تکنولوژیکی تبدیل شوند. این امر به این دلیل است که مکانیزم های منحصر به فرد درج اطلاعات مالی در برخی کشورها، نهادهای خصوصی و سودآور هستند، در حالی که EFTG، به عنوان یک سیستم مبتنی بر شبکه سراسری و شفاف، اگر بخواهد به طور مؤثر عمل کند، به ساختار حاکمیتی مستقل و دارای اختیارات تصمیم گیری و اجرایی مستحکم نیاز دارد. ما معتقدیم که سامانه دروازه شفافیت مالی اروپا علاوه بر مزایای قابل توجهی که می تواند به طور بالقوه در بلند مدت برای سرمایه گذاران و سایر طرف های ذینفع داشته باشد، بازوی آماری شفاف و قابل اتکایی برای سازمان های مالی و بانک های مرکزی خواهد بود"

کایل لمب، مسئول فنی "سازمان جهانی زبان گزارشگری تجاری گسترش‌پذیر [۱](XBRL)"، در مورد پروژه دروازه شفافیت مالی اروپا می گوید:

"اگر EFTG در آینده به طور کامل در سراسر اتحادیه اروپا اجرا شود، شاهد تحول شگرفی در ساختار شفافیت مالی در کشورهای اروپایی خواهیم بود و سرمایه گذاران، به بهشت داده های مالی وارد می شوند. این پایلوت، یک مفهوم فوق‌العاده قدرتمند است، زیرا یک دروازه مالی واحد و شفاف محسوب می شود که به همه اجازه می‌دهد تا عملکرد مالی نهادها، سازمان ها و شرکت ها را مشاهده  و مقایسه کنند"

فرمت واحد الکترونیکی اروپایی(ESEF) چیست و چه کاربردی دارد؟

یکی دیگر از رویکردهای مهم و موثر نظام تحول شفافیت مالی در اتحادیه اروپا، فرمت واحد الکترونیکی اروپا (ESEF) است. این فرمت، یک بستر گزارشگری الکترونیکی است از سال ۲۰۲۰، ناشران اطلاعات مالی در بازارهای تحت نظارت اتحادیه اروپا موظف شده اند گزارش های مالی سالانه خود را که بر طبق استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی( IFRS) آماده می کنند، در قالب فرمت واحد الکترونیکی اروپایی(ESEF) تهیه و ارائه دهند. در زمانی که دستورالعمل شفافیت، که قوانینی را در مورد هماهنگ سازی الزامات شفافیت ناشران اطلاعات مالی تعیین می کند، اصلاح شد، الزام اجرایی تهیه گزارش های مالی سالانه (AFR) در قالب ESEF، به تصویب رسید.

مسئولیت توسعه استانداردهای فنی نظارتی برای تعیین این فرمت گزارش الکترونیکی، به سازمان بورس و اوراق بهادار اروپا واگذار شد. اهداف این فرمت، تسهیل گزارش‌دهی برای ناشران اطلاعات مالی و تسهیل دسترسی، تجزیه و تحلیل و مقایسه گزارش‌های مالی سالانه است. سازمان بورس و اوراق بهادار اروپا به این نتیجه رسید که مناسب ترین فناوری برای برآوردن این نیاز، فرمت واحد الکترونیکی اروپا است. همچنین این سازمان اعلام کرد که نیاز دارد اطلاعات مالی براساس طبقه بندی ESEF ساختار یابد. با ساختاردهی اطلاعات مالی به روش استاندارد شده، گزارش های مالی قابل درک تر، قابل دسترس تر و قابل مقایسه تر خواهند بود.

نتیجه گیری

اتحادیه اروپا معتقد است پایلوتEFTG، تحولی شگرف در حوزه شفافیت مالی ایجاد خواهد کرد. اعضای کمیسیون مالی اتحادیه اروپا اعلام کرده اند که از تلاش ها برای فراگیر شدن پروژه "دروازه شفافیت مالی اروپا" حمایت می کنند. زیرا اعتقاد دارند که این پایلوت، دموکراسی سازی اطلاعات را بهبود می بخشد و فناوری باید به طور موثر به کار گرفته شود تا اطلاعات شفاف مورد نیاز سرمایه گذاران را برای تصمیم گیری های خرد و کلان فراهم کند.

مکانیزم های منحصر به فرد درج اطلاعات مالی در کشورهای اروپایی عمدتاً گزارش‌های مالی سالانه را از ناشران در قالب های مختلف جمع‌آوری کرده و آن‌ها را از طریق واسط‌های گوناگون در دسترس عموم قرار می‌دهند. هر گزارش نیز با تفاوت های محتوایی و ساختاری، تنظیم و ارائه شده است که کار استفاده از ابزارهای نرم افزاری برای استخراج داده های مفید و قابل مقایسه جهت تجزیه و تحلیل را پیچیده تر، سنگین تر و در نهایت پرهزینه تر می کند. با بکار گیری پایلوتEFTG، خروجی‌ها استانداردتر و قابل مقایسه تر شده و حجم زیادی از اطلاعات مالی به راحتی در یک فرمت یکپارچه و یکسان تجزیه و تحلیل و ارائه می گردد. پیش بینی سازمان بورس و اوراق بهادار اروپا این است که تا سال ۲۰۲۵، تمامی کشورهای اتحادیه اروپا از دروازه شفافیت مالی اروپا عبور خواهند کرد.

در پایان، توجه به این نکته ضروری است:

 اینکه آیا این پایلوت به فراگیری تمام مقیاس خود در سراسر اروپا ادامه خواهد داد یا خیر، نه تنها به موفقیت آن بستگی دارد، بلکه به تصمیم‌های سیاسی و چشم انداز سیاست­گذاران و سران اتحادیه اروپا نیز وابستگی تنگاتنگ خواهد داشت.

پژوهشگر: سید مهدی میرحسینی

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[۱] - سامانه XBRL ، یک زبان گزارشگری الکترونیکی است که با آن شرکت‌ها می‌توانند داده‌های مالی خود را مخابره کنند. به عبارت دیگر یک طرف می‌تواند داده‌های بنگاه را به طرف مقابل (گیرنده ) در یک چشم بر هم زدن انتقال دهد . در اصل XBRL ، به این منظور طراحی شد که به رایانه ها این امکان را بدهد که اطلاعات مالی را مبادله کرده، بخوانندو پردازش کنند. در سراسر دنیا نهادهای دولتی و قانونی و بنگاه‌های تجاری و بازرگانی از  XBRLبرای گرد آوری و به اشتراک‌گذاری داده‌ها استفاده می‌کنند .با این حال XBRL  برای انتقال داده‌ها بین رایانه‌ها طراحی شده ‌است و خواندن آن برای بشر اسان نیست.