به گزارش خبرنگار ایبِنا، در ماه‌های اخیر نقش استراتژیک ایران در روابط شرق و بر هم خوردن هژمونی غرب به وضوح دیده می‌شود. اقداماتی که با همکاری مهمترین کشور‌های خاورمیانه نه تنها رشد و شکوفایی اقتصادی را برای آن‌ها به همراه خواهد داشت بلکه معادلات جهانی را نیز تغییر می‌دهد. از جمله این اقدامات عضویت دائمی ایران در پیمان شانگهای است.
با عضویت ایران در پیمان همکاری‌های شانگهای و پس از پایان فرآیند فنی و قانونی، ایران به طور رسمی به گروهی ملحق می‌شود که حدود یک سوم از خاک جهان را تشکیل می‌دهد و سالانه تریلیون‌ها دلار صادرات دارد. عضویت ایران در این پیمان مزایای بسیاری را به همراه دارد و یکی از مهمترین اقدامات در تاریخ روابط اقتصادی و بین‌المللی ایران است.
این فرصت مناسبی برای ایران است تا نقش خود را در معادلات جهانی تعیین کند و قطعا استفاده از چنین فرصت‌هایی در تبدیل ایران به یک قدرت منطقه‌ای بزرگ اثرگذار خواهد بود.
به گفته برخی کارشناسان این اولین بار است که ایران به عضویت کامل یک بلوک بزرگ منطقه‌ای در می‌آید و این مسئله نشان از اهمیت پیش از پیش ایران در تعیین معادلات منطقه و جایگاه قدرت‌های منطقه‌ای دارد.
سازمان همکاری شانگهای چیست؟
سازمان همکاری شانگهای اولین بار توسط چین به عنوان یک ساز‌و‌کار تثبیت ژئوپولیتیک شرق و از بین رفتن هژمونی آمریکایی و غربی در ژوئن ۲۰۰۱ تاسیس شد. در اوایل، تمرکز این سازمان بر کاهش نفوذ آمریکا در منطقه بود، اما در‌حال‌حاضر این سازمان دستور کار گسترده‌ای دارد و ابعاد امنیتی و ژئوپولیتیکی آن شروع به رشد کرده است.
اعضای موسس این سازمان چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان بودند. هند و پاکستان نیز در سال ۲۰۱۷ به آن ملحق شدند. عضویت ایران در سال ۲۰۲۲ نیز نشان‌دهنده چشم‌انداز گسترش نقش ژئوپولیتیک این سازمان است. کشور‌های بسیاری هم در وضعیت ناظر و شرکای گفتگو عضو این سازمان هستند. کشور‌های مغولستان، افغانستان و بلاروس دارای وضعیت ناظر و کشور‌هایی مثل سریلانکا، ترکیه، کامبوج، آذربایجان، نپال و ارمنستان شرکای گفتگو هستند و عربستان سعودی، قطر و مصر در نشست‌های آینده به این سازمان اضافه می‌شوند.
در واقع سازمان همکاری شانگهای یکی از بزرگترین سازمان‌های منطقه‌ای جهان است که اعضای آن یک سوم تولید ناخالص داخلی جهان، حدود ۴۰ درصد از جمعیت جهان و حدود ۷۰ درصد از خشکی اوراسیا را تشکیل می‌دهند.
آغاز دوره جدیدی از قدرت‌های منطقه‌ای
پذیرش ایران به عنوان عضو دائم سازمان همکاری شانگهای افق جدیدی از چندجانبه گرایی را باز خواهد کرد. این اتفاق نه تنها برای ایران بلکه برای تمام منطقه مفید خواهد بود. این عضویت در راستای سیاست نگاه به شرق در دیپلماسی ایران است و از این پس کشور‌هایی مثل چین و روسیه شرکای اقتصادی ایران خواهند بود.
ایران و چین منافع منطقه‌ای متفاوتی دارند، اما یک دشمن مشترک، یعنی آمریکا، دو کشور را به همکاری با یکدیگر ترغیب کرده است. چین به مشتری شماره یک نفت و شریک تجاری ایران تبدیل گشته و در مقابل، چین دانش فنی را برای توسعه منابع انرژی، مدرن‌سازی سخت افزار نظامی و توسعه زیرساخت هایش در اختیار ایران قرار داده است. روابط اقتصادی چین با ایران، نقش مهمی در رشد اقتصادی کشور دارد.
الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای پیام یکپارچگی منطقه‌ای را می‌دهد و نماد آغاز دوره جدیدی از منطقه گرایی است.
شانگهای، ناتوی شرق نیست
سازمان همکاری شانگهای به دنبال همکاری منطقه‌ای بین کشور‌های خاورمیانه است و هدف آن ارتقاء ارتباط اقتصادی کشور‌ها، ممانعت از نفوذ و دخالت غرب و کاهش وابستگی اقتصادی کشور‌ها به آمریکا است که در قالب تهدید‌ها و چالش‌هایی مثل تروریسم اقتصادی و غیراقتصادی، جدایی طلبی و افراطی گری مذهبی و دیگر موارد نمایان می‌شود.
به گفته ژانگ مینگ، دبیر کل سازمان همکاری شانگهای عضویت ایران و بلاروس نشان‌دهنده افزایش نفوذ بین‌المللی سازمان همکاری شانگهای است و اینکه اصول منشور سازمان همکاری شانگهای به شکل گسترده‌تری پذیرفته می‌شود.
وی افزود: سازمان همکاری شانگهای کاملا با ناتو متفاوت است. زیرا ناتو مبتنی بر تفکر جنگ سرد است و منطق ناتو در حال ایجاد دشمنان جدید برای حفظ موجودیت خود است، همانطور که ناتو مقصر اصلی ایجاد بحران در اوکراین بود، اما در مقابل سازمان همکاری شانگهای معتقد است، حفظ امنیت خود نباید به قیمت هزینه برای دیگران تمام شود.
تغییر چشم‌انداز ژئوپولیتیک جهانی با عضویت ایران در شانگهای
عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای در واقع موفقیتی برای حضور ایران در مجامع جهانی و شکستی برای تلاش آمریکا جهت انزوای ایران است. برنامه‌ای که نه تنها برای ایران بلکه برای کشور‌هایی مثل روسیه و چین نیز در حال اجرا است و ایالات متحده تلاش می‌کند تا با سنگ‌اندازی سیاسی و منطقه‌ای مانع گسترش قدرت کشور‌های شرقی شود. این کشور‌ها به دنبال چنین اقداماتی از طرف ایالات متحده به دنبال خنثی سازی این اقدامات و جلوگیری از نفوذ و سلطه آمریکا هستند. به جهت شرایط مشابه ایران، روسیه و چین در روابط با غرب و به خصوص ایالات متحده، شانگهای فضایی برای گسترش همکاری جهت مقابله با غرب را به همراه دارد.
روزنامه چاینا دیلی در گزارشی آورده است: "زمانی که ایران به عضویت سازمان همکاری شانگهای پذیرفته شد، تغییر بیش‌تری در چشم‌انداز ژئوپلیتیک جهانی ایجاد شد، به نظر می‌رسد در آینده نیز این روند ادامه داشته باشد. در واقع سازمان همکاری شانگهای برنامه بلند‌پروازانه‌ای برای تقویت ارتباط قاره اوراسیا با گسترش ارتباط با آسیای مرکزی، آسیای جنوبی و خاورمیانه دارد. با توجه به چشم‌انداز سیاسی پرتلاطم جهانی، چین تنها کشوری است که می‌تواند ثبات و رفاه را حفظ کند و انتظار می‌رود سازمان همکاری شانگهای نقش مهمی در ایجاد تغییرات در بهبود حکومت چهانی به نفع بشریت ایفا کند. "
گفتمان، برابری می‌خواهد
در سال‌های اخیر خصومت‌هایی میان کشور‌های شرقی و غربی به وجود آمده است که بنظر می‌رسد گفتگو پایان دهنده آن‌ها نباشد؛ تا زمانی‌که کشور‌ها در شرایط برابر مذاکره نباشند و با قرارگرفتن کشور‌هایی مثل ایران، چین و روسیه در موضع ضعف به واسطه وابستگی اقتصادی به غرب، کشور‌های قدرتمند از گفتگو تنها برای رسیدن به منافع خود استفاده می‌کنند و نتیجه گفتگو چیزی شبیه به برجام می‌شود.
در پایان باید گفت گسترش همکاری‌های بین‌المللی فضای مناسبی را برای رشد و توسعه کشور‌ها به وجود می‌آورد. انتقال قدرت از غرب به شرق فرصتی به کشور‌های در حال توسعه می‌دهد تا با استفاده از آن سهم خود را از اقتصاد جهانی افزایش دهند و در واقع اقدامی برای جلوگیری و کاهش وابستگی کشور‌های در حال توسعه به کشور‌های توسعه یافته است. با اتمام وابستگی اقتصادی سلطه‌گرانه میان کشور‌ها و برابری نسبی می‌توان روز‌های روشنی برای گفتمان را هم در نظر گرفت.
