آیا پیمان‌های پولی نوین با چین موفق خواهند بود؟

به گزارش خبرنگار ایبِنا، در پی کمبود دلار که در بحبوحه بحران مالی جهانی تجربه شد، چین یک برنامه جهانی برای ایجاد خطوط مبادله ارز ملی دوجانبه با هدف کاهش وابستگی به دلار آمریکا برای معاملات بین المللی آغاز کرد. از آن زمان، ترتیبات قراردادهای دو جانبه تجاری با ارزهای ملی به عنوان بخشی از تلاش عمومی برای ترویج استفاده فرامرزی از RMB  در کشورهای مختلف توسعه یافت. لذا جایگاه پیمان‌های پولی دو جانبه نوین با چین در اقتصاد جهانی با بهینگی فراگیر در عرصه تجارت بین‌الملل روبرو شد. به نظر می رسد که یک RMB جهانی قطعا چین را نیز به سطح بالایی از مبادلات بین المللی سوق خواهد داد. در مقابل، مطالعه پیمان‌های پولی نوین در قالب قراردادهای سوآپ دو جانبه ارزهای ملی نشان می دهد که از سال ۲۰۲۰ تا به امروز، کارایی ارزهای ملی در کشورهای کم‌تر توسعه یافته با قرارداهای دو جانبه با ارز رنمینبی، به شدت افزایش یافته و تقریبا هر کشوری که به عنوان شریک تجاری کمپانی‌های چینی وارد عمل می شود، امکان تجارت آزاد و کاهش سلطه پذیری دلار و یورو را در مبادلات جهانی برای خود فراهم می آورد و موفق به خنثی‌سازی تحریم‌های اقتصادی بین المللی بویژه تحریم‌های فلج کننده ایالات متحده می‌شود. لذا در ادامه بررسی " تجربه جهانی پیمان‌های پولی نوین" به تبیین منافع عملکردهای تجاری و اقتصادی در قالب پیمان‌های پولی دو جانبه ارزهای ملی با ارز رنمینبی(RMB) پرداخته، شرکای تجاری جهانی نهادهای چینی در این مسیر را بررسی کرده و خطرات استفاده از ارز رنمینبی به عنوان مرجع مبادلات جهانی را گوشزد می کنیم.

پیمان‌های پولی نوین چه منافعی را برای کشورها به همراه داشته است؟

نتایج تجربی ما نشان می‌دهد که ترتیبات پیمان‌های پولی نوین دو جانبه و چند جانبه در جهان، بستر منحصر به فردی را در اقتصاد بین‌الملل ایجاد کرده است. این بستر کارا نه تنها تحت ‌تاثیر ملاحظات اقتصادی قرار می‌گیرد، بلکه عوامل سیاسی و نهادی نیز در بهبود شرایط نقش خود را ایفا می‌کنند.

سطح تعاملات تجاری کشورهای مختلف جهان تحت لوای پیمان‌های پولی دو جانبه و چند جانبه نوین که براساس کل تجارت خارجی (مجموع صادرات و واردات) اندازه‌گیری می‌شود، نشان از تأثیر مثبت رو به رشد در تسهیل مراودات بین‌المللی در اقتصادهای کوچک و بزرگ جهان دارد.

این مسئله در سال‌های اخیر تا حدود زیادی به انتخاب شریک تجاری برای راه‌اندازی خطوط سوآپ و تصمیم‌گیری در مورد ارزش خطوط سوآپ دو جانبه ارزهای ملی داشته است. اندازه اقتصاد یک شریک تجاری، اثرات مثبت در ادامه روند مبادلات اقتصادی کشورها خواهد داشت. از سوی دیگر تصمیمات آتی در مورد توسعه حجم مبادلات از طریق پیمان‌های پولی نوین نیز تحت تأثیر میزان منافع مشترک سیاسی و اقتصادی است که در یک شراکت استراتژیک و توافقنامه‌های تجارت آزاد به دست آمده است. بنابراین ارتباطات خوب سیاسی و اقتصادی، شکل‌گیری، بهبود و فراگیری خطوط مبادلات بازرگانی بر مبنای ارزهای ملی را تقویت خواهد کرد.

در زمان شروع بکارگیری ارز یوآن در پیمان‌های پولی دو جانبه نوین با کشورهای مختلف، شرایط اقتصادی ملتهبی در جهان حاکم بود و موفقیت عملکرد این قراردادهای دو جانبه با ارزهای ملی در هاله‌ای از ابهام قرار داشت اما به دلیل بستر آشفته‌ای که مبادلات بین‌المللی با مرجعیت دلار ایجاد کرده بود، به نظر می‌رسید امکان کامیابی برای رویکردهای جایگزین در مراودات تجاری فرآهم آید. این پیش بینی محقق گردید و در سال‌های بعد بویژه از سال ۲۰۱۹ تا به امروز، سازوکار پیمان‌های پولی دو جانبه نوین با  کمپانی‌های چین به مرجعیت ارز رنمینبی، رویه‌ای قابل اتکا و راه حلی بهینه در فضای مبادلات تجاری بین الملل برای پهنه وسیعی از جهان به خصوص کشورهای کم‌تر توسعه یافته، در حال توسعه، اقتصادهای نوظهور و سرزمین‌های تحت تحریم اقتصادی و سیاسی ایالات متحده و غرب بوجود آورد. از آن زمان، چین قراردادهای مبادله با ارز ملی مختلفی را با اقتصادهای سراسر جهان امضا کرده است.

خط مبادله تجاری و بازرگانی از طریق RMB به بانک‌های مرکزی کشورها اجازه می دهد پول ملی خود را در ازای یوآن به کمپانی چینی بفروشند و در همان زمان، موافقت بانک خلق چین (PBOC) را بگیرند که تراکنش مورد نظر را با نرخ ارز ملی و تاریخ از پیش تعیین شده در آینده معکوس کنند.

همچنین برای مرادوات بازرگانی بی تکلف‌تر و ذخیره ارزش بودن کارای این پیمان پولی دو جانبه، ارز رنمینبی را می‌توان به بخش بانکی در کشورهای مختلف وام داد تا تامین مالی تجارت تسهیل شود. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۱ برای بانک مرکزی کره جنوبی همچین فرآیندی اجرا شد. در اصل، این تسهیلات ارائه شده در قالب ارز رنمینبی، خطوط مبادله RMB بود که نقدینگی لازم را برای انجام تراکنش‌های مختلف تجاری با کمپانی های چینی در اقصی نقاط جهان فراهم می کرد و بدین صورت وابستگی دو جانبه به ارز مرجع یعنی دلار را در مراودات تجاری با شرکای مختلف در جهان کاهش می‌داد.

پیمان های دو جانبه پولی نوین در قالب ارز رنمینبی(RMB) تا سال ۲۰۲۲

جدول ۱ ، اقتصادهایی را نشان می دهد که تا سال ۲۰۲۲، قرارداد مبادله تجاری با ارزهای ملی در قالب پیمان پولی نوین دو جانبه با کمپانی‌های چینی در اقصی نقاط جهان را امضا کرده اند و اطلاعات مربوط به آن ها فهرست شده است. ترتیبات خطوط مبادله تجاری در ابتدا در آسیای شرقی و آسیای مرکزی متمرکز بود و سپس به سایر مناطق جغرافیایی جهان گسترش یافت. به طور معمول، این قراردادها دارای مدت اعتبار سه ساله هستند و پس از انقضا تمدید می‌شوند:

جدول1. پیمان های دو جانبه پولی نوین در قالب ارز رنمینبی(RMB) تا سال 2022

از خطرات ارز رنمینبی(RMB) غافل نباشید

البته این صحیح است که با افزایش تعداد بانک‌های مرکزی درگیر در مبادلات RMB، ممکن است استفاده از وجوه سوآپ ارز رنمینبی به عنوان یک اعتبار بلندمدت قابل اتکا برای کشورها مناسب تر باشد اما غافل نشویم که این مسئله ممکن است باعث عدم تعادل در پرداخت‌ها و ایجاد اثرات منفی بر ذخایر ارزی آنها نیز شود. اگر مبادله‌های RMB برای اهداف بلندمدت استفاده شوند، فقدان ضمانت‌های مریوطه، می تواند پیامدهای تجاری منفی دیگری را حاصل کند.

لذا نباید خطرات احتمالی ناشی از مبادله با ارز رنمینبی را نادیده گرفت. اگر ارز رنمینبی از نقش امروز خود یعنی ارزی ملی برای ایجاد سهولت در مراودات تجاری در اقصی نقاط جهان بویژه برای کشورهای تحت تحریم های سیاسی و اقتصادی و کشورهای کم توسعه یافته خارج شود، شاهد عواقب ناگوار دیگری در سطح اقتصاد بین الملل خواهیم بود؛ به عبارت دیگر، توسعه فراگیر بکارگیری RMB در عرصه جهانی به عنوان یک ارز مرجع نه یک ارز مبادلاتی، بعد از چندین سال قطعا همان تلاطمی را در اقتصاد جهانی ایجاد خواهد کرد که دلار در تجارت بین الملل بوجود آورده است. لذا به نظر می رسد نباید اجازه جایگزینی ارز دیگری به عنوان مرجع مبادلات جهانی داده شود. پیمان‌های دو جانبه ارز رنمینبی با ارزهای ملی و محلی سایر کشورهای جهان قطعا اتفاق خوبی برای سهولت و بی اثرسازی تحریم‌ها در مبادلات اقتصادی و بازرگانی کشورهای شریک با کمپانی‌های مختلف چینی در جهان خواهد بود اما مرجعیت RMB به عنوان ارز واحد و فراگیر در عرصه جهانی، بی شک خطرات و پیامدهای جبران ناپذیری را می تواند به همراه خود داشته باشد.

ادامه دارد...

منابع

1. خوانساری، رسول، قلیچ، وهاب، لطیفی، زهرا(1399)، " پیمان های پولی؛ چالش ها و راهکارها"، گزارش سیاستی پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
2. Előd Takáts, Judit Temesvary(2022),”The currency dimension of the bank lending channel in international monetary transmission”,Journal of International Economics,Volume 125, No. 103309.
3. GROS, Daniel(2020),” Global Currencies During a Crisis: Swap Line Use Reveals the Crucial Ones”, Monetary Dialogue Papers, Requested by the ECON committee: Policy Department for Economic, Scientific and Quality of Life Policies.
4. Ioannis Chatziantoniou, David Gabauer, Alexis Stenfors,(2020),”From CIP-deviations to a market for risk premia: A dynamic investigation of cross-currency basis swaps”, Journal of International Financial Markets, Institutions and Money,Volume 69, No. 101245.
5. Joshua Aizenman, Yothin Jinjarak, Donghyun Park(2021),”International reserves and swap lines: Substitutes or complements?”,International Review of Economics & Finance,Volume 20, Issue 1, pp: 5-18.
6. Kaixuan Hao, Liyan Han, (Tony) Wei Li(2022),”The impact of China's currency swap lines on bilateral trade”, International Review of Economics & Finance,Volume 81, Pages 173-183
7. Lamine, Baudouin(2021),” Monetary and exchange-rate agreements between the European Community and Third Countries”, ECONOMIC PAPERS: European Commission, Directorate-General for Economic and Financial Affairs Publications, BU1 - 1/13 ,B - 1049 Brussels, Belgium.
8. Mingqi, Xu(2021),” Central Bank Currency Swaps and Their Implications to the International Financial Reform”, China Quarterly of International Strategic Studies, Vol. 2, No. 1, pp: 135–152
9. Robert W. Jeffery, Wendy M. Bjornson-Benson, Barbara S. Rosenthal, Candace L. Kurth, Mary M. Dunn(2022),”Effectiveness of monetary contracts with two repayment schedules on weight reduction in men and women from self-referred and population samples”, Behavior Therapy, Volume 15, Issue 3.
10. Sebastian Edwards(2020),”Change of monetary regime, contracts, and prices: Lessons from the great depression”, Journal of International Money and Finance,Volume 108, No.102190.
11. Sumiko Takaoka, Koji Takahashi(2022),”Corporate debt and unconventional monetary policy: The risk-taking channel with bond and loan contracts”, Journal of Financial Stability,Volume 60, No.