لزوم تدوین قانون جامع برای صنعت لیزینگ/ رویکرد جدید بانک مرکزی در توسعه تامین مالی چیست؟

به گزارش خبرنگار ایبنا، کوروش پرویزیان رئیس پژوهشکده پولی و بانکی در همایش ملی صنعت لیزینگ و تأمین مالی، بیانیه این همایش را قرائت کرد.

صنعت لیزینگ به شکل امروزی در ایران نیم قرن سابقه دارد (۱۳۵۴/۱۹۷۵) که نسبت به کشور‌های منطقه مانند پاکستان (۱۹۸۴) ترکیه (۱۹۸۵) و کشور‌های مانند عربستان، امارات، عمان، (بعد از این سال ها) سابقه طولانی تری دارد. در اوایل دهه ۸۰ بیش از ۴۵۰ شرکت لیزینگ فعالیت داشتند ولی با تصویب قانون تنظیم بازار غیر متشکل در سال ۱۳۸۳ رشد صنعت لیزینگ دچار چالش شد که با آمدن آیین نامه حاکم بر لیزینگ‌ها در سال ۱۳۸۶ این مشکل پیچیده‌تر شد.

در حال حاضر نزدیک به ۶۰ شرکت لیزینگ دارای مجوز بانک مرکزی در حال فعالیت هستند و تعداد در صف دریافت مجوز فعالیت از بانک مرکزی می‌باشند. علی رغم این سابقه، به دلایل مختلف لیزینگ در ایران تضعیف گردید و یا با توسعه همراه نبوده، بطوریکه عملکرد و جایگاه آن در مرتبه پایین تری از کشور‌های منطقه قرار گرفته است. عمده دلایل این موضوع نبود شناخت کافی از این صنعت در بین متولیان و تصمیم گیران اقتصادی، عدم اطلاع و یا اطلاع رسانی ناکافی از فواید و مزیت‌های کم نظیر این صنعت در برآوردن نیاز‌های اقتصادی خانوار‌ها (کالا، مسکن) و بخش‌های مختلف اقتصادی تولیدی، خدماتی، کشاورزی و صنعتی (سرمایه در گردش تامین و تجهیز ماشین آلات فروش کالا و محصول) می‌توان اشاره کرد.

بر اساس گزارش بازار لیزینگ جهانی منتشر شده توسط The Business Research Company در سال ۲۰۲۵، اندازه بازار لیزینگ در سال‌های اخیر به شدت رشد کرده است. از ۱۸۹۰.۸۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ به ۲۱۰۰.۷۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۵ با نرخ رشد مرکب سالانه ۱۰ درصد رشد خواهد کرد. طبق این گزارش، پیش بینی می‌شود اندازه بازار لیزینگ در چند سال آینده شاهد رشد قابل ملاحظه‌ای باشد به گونه‌ای که انتظار می‌رود در سال ۲۰۳۰ با نرخ رشد مرکب سالانه ۹.۶ درصد به ۳۱۰۰.۸۸ میلیارد دلار برسد.

حجم تسهیلات اعطایی شرکت‌های لیزینگ پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران در ۱۴۰۲/۱۲/۲۹، به میزان ۲۱۸، ۸۲ میلیارد ریال می‌باشد که ۷۸۸، ۴۳ میلیارد ریال (۵۳ درصد) مربوط به بخش خودرویی و مابقی مربوط به بخش غیرخودرویی است و کل سرمایه شرکت‌ها به میزان ۴۵۹، ۵۱ میلیارد ریال می‌باشد. در ۳۰/۱۰/۱۴۰۳ حجم تسهیلات اعطایی، ۸۸۲، ۶۴ میلیارد ریال بود که بخش خودرویی با ۴۳۷، ۴۰ میلیارد ریال (۶۳ درصد) کل بازار را تشکیل داد و حجم کل سرمایه این شرکت ها، ۴۵۹، ۵۳ میلیارد ریال می‌باشد.

از مهمترین شاخص‌های بیانگر این موضوع، شاخص ضریب نفوذ صنعت لیزینگ است؛ این شاخص که از نسبت سرمایه گذاری‌های تامین مالی شده توسط صنعت لیزینگ (به جز حوزه املاک و مستغلات) به کل سرمایه گذاری‌های صورت پذیرفته در همان حوزه‌ها بدست می‌آید در ۵۰ کشور برتر دنیا در حدود ۲۰ درصد است در حالیکه بر اساس آمار و ارقام منتشره توسط بانک مرکزی ج. ا. ا این شاخص در سال ۱۴۰۲ در ایران در حدود ۱.۳ درصد بوده است.

صنعت لیزینگ مکمل صنعت بانکی و در زنجیره ارزش آن قرار دارد و برخلاف تصور رقیب یا مقابل شبکه بانکی نبوده و نیست (که متاسفانه نگرش‌هایی منفی در این خصوص وجود دارد). اگر به سابقه موضوع در ایران مراجعه شود، ملاحظه میشود که لیزینگ‌ها در همراهی و مشارکت بانک‌ها شکل گرفتند. در ایران اولین لیزینگ‌ها در حوزه صنعت و معدن کشور در سال‌های ۱۳۵۴ و ۱۳۵۶ با مشارکت بانک‌ها کردی لیونه و سوسیته جنرال فرانسه، با مشارکت بخش خصوصی ایران و بانک‌های ایرانی نظیر بانک اعتبارات ایران شکل گرفت. شرکت آریا لیزینگ که بعدا به لیزینگ صنعت و معدن تغییر نام یافت از مهمترین شرکت‌های لیزینگ بودکه اکنون فعالیتش نیز ادامه دارد.

رویکرد جدید بانک مرکزی به عنوان نهاد قانونی صدور مجوز و نظارت شرکت‌های لیزینگ حسب قانون مصوب ۱۴۰۲ بر این قرار گرفته است که صنعت لیزینگ در ابعاد مختلف توسعه پیدا کرده و کمک کار دیگر نهاد‌های مالی برای تامین مالی بخش‌های اقتصادی کشور و خانوار می‌باشد. برگزاری این همایش از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در پژوهشکده پولی و بانکی و با همکاری دانشگاه تهران، دانشگاه الزهرا، انجمن لیزینگ اتاق بازرگانی و اتاق تعاون فرصتی کم نظیر برای توجه دوباره بدین ابزار کلاسیک (سنتی) ولی قوی، همراه با تغییر و تحولات فناوری‌های نوین مالی، هوش مصنوعی است.

رفع محدودیت و به کارگیری انواع قرارداد‌های متعارف در صنعت لیزینگ به جای یک قرارداد اجاره به شرط تملیک زمینه تحول و توسعه را برای توسعه صنعت لیزینگ مهیا می‌سازد. تدوین قانون جامع برای صنعت لیزینگ درخواستی است، که می‌تواند به پایان دادن سردرگمی‌ها در این حوزه منجر شود و اجازه دهد که صنعت لیزینگ رشد و پویای مداوم خود را به صورت شفاف و قانونمند بازیابی نماید. همزمان بومی سازی قرارداد‌های متعارف لیزینگ مانند قرارداد‌های عاملیت و جاری سازی این قرارداد‌ها در صنعت، رشد و توسعه صنعت لیزینگ را در رفع نیاز‌های گسترده جامعه ۹۰ میلیونی ایران و امکان پذیر می‌نماید.

مردمی سازی صنعت لیزینگ و مردم پایه بودن خدمات ارائه شده توسط لیزینگ ها، توسعه درون زای صنعت لیزینگ را باعث شده و به رفاه آسایش بیشتر جامعه کمک می‌کند. چنانچه اکنون در صنعت لیزینگ - رابطه بین موجر - مستاجر یک مفهوم پایه در صنعت اجاره به شرط تملیک است.

افزودن عقود دیگر مانند عقد اجاره اعتباری، عقد فروش مجدد دارایی (لیزبک) فروش اقساطی مواد اولیه (کالای کم دوام) عقد مرابحه، عقد استضاع (اعطای تسهیلات دوران ساخت) و دیگر عقود موجود در عقود مدنی یا قانون بانکداری بدون ربا و یا عقود متعارف و مرسوم و یا عقود جدید به کامل کردن زنجیره خدمات شرکت‌های لیزینگ منجر شود.

حضور شرکت‌های لیزینگ در بازار سرمایه و همراهی بازار سرمایه و صنعت لیزینگ برای هدایت و جذب سرمایه‌های مردمی، بهادارسازی قرارداد‌ها و اوراق دارایی کاربردی در صنعت لیزینگ مانند اوراق اجاره، اوراق پشتوانه دارایی و اوراق قرضه اهمیت مضاعفی در عمق بخشی و توسعه صنعت لیزینگ در ایران دارد.

همایش تامین مالی و صنعت لیزینگ در تعامل و هم افزایی حوزه تنظیم گری و نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی، پژوهشکده پولی، وزارت صنایع و فعالان صنعت، انجمن لیزینگ، اتاق بازرگانی، اتاق تعاون، دانشگاه تهران، دانشگاه الزهراء با توجه به قانون جدید بانک مرکزی برگزار می‌شود.

این رویداد ارزشمند که با حمایت و مشارکت تمام شرکت کنندگان حاضر درحال برگزاریست علاوه بر سخنرانان کلیدی از کارگاه ها، نشست‌های تخصصی، و برنامه‌های جانبی برخوردار است؛ لذا کمیته سیاستگذاری و راهبری همایش معتقد هستند که، این صنعت نه تنها به عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین مالی، بلکه به عنوان ابزاری مؤثر در بهینه سازی چرخه تولید و مصرف، نقش بسزایی در افزایش بهره وری اقتصادی ایفا می‌نماید. ارتباط گسترده لیزینگ با سطح توسعه یافتگی کشورها، نشان دهنده ضرورت بهبود چارچوب‌های قانونی، تقویت ابزار‌های تأمین مالی و بهره گیری از فناوری‌های نوین دراین حوزه است.

با توجه به اهمیت این حوزه، کمیته سیاست گذاری همایش تصمیم گرفته است تا» چشم انداز صنعت لیزینگ و تنظیم گری «را به عنوان محور اصلی این دوره در نظر بگیرد. در این راستا، پنج محور کلیدی ذیل مورد بررسی قرار خواهند گرفت:

۱. تنظیم گری و محیط قانونی صنعت لیزینگ؛ با تمرکز بر دستورالعمل‌های جدید تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های لیزینگ و نقش سیاست‌های نظارتی در توسعه این صنعت.

۲. فضای کسب وکار و چالش‌های صنعت لیزینگ؛ با بررسی موانع، فرصت‌ها و الزامات توسعه پایدار.

۳. تأمین مالی صنعت لیزینگ؛ از طریق بازار سرمایه، نظام بانکی و روش‌های نوین تأمین مالی به منظور ارتقای ظرفیت‌های این صنعت.

۴. هوشمندسازی و تحول دیجیتال در صنعت لیزینگ؛ با تأکید بر نقش هوش مصنوعی، بلاک چین و فناوری‌های نوین در بهینه سازی فرایند‌های لیزینگ.

۵. استاندارد‌های گزارشگری و مدیریت شرکت‌های لیزینگ؛ به منظور ارتقای شفافیت، انضباط مالی و هم سویی با استاندارد‌های بین المللی.

در راستای بررسی دقیق این موضوعات و بهره گیری از تجارب متخصصان داخلی و بین المللی، برنامه‌های همایش شامل ۷ سخنرانی کلیدی، ۵ نشست تخصصی، ۴ کارگاه آموزشی و یک فرصت ارائه محصول و معرفی دستاورد‌های صنعت خواهد بود. همچنین از مجموع ۶۲ مقاله علمی ارسال شده به دبیرخانه همایش، ۱۸ مقاله پذیرش شده که ۸ مقاله به صورت شفاهی ارائه خواهد شد.

مقالات منتخب نیز در کتاب ویژه همایش منتشر خواهند شد.

به تأسی از حدیث شریف« لا یشکر الله من لا یشکر الناس » تجلیل از پیش کسوتان و بزرگان این صنعت، بخش مهمی از این همایش خواهد بود. برگزاری سالانه این رویداد، که بر اساس پیشنهاد اعضای کمیته سیاست گذاری در ۱۹ آبان ماه، مقارن با» روز جهانی لیزینگ انجام خواهد شد، نشان دهنده اهمیت تعامل و هم افزایی در این صنعت است.

تلاش مشترک بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، انجمن ملی لیزینگ و پژوهشکده پولی و بانکی این بوده است که این همایش، بستری برای تصمیم سازی‌های کلان و ارتقای جایگاه صنعت لیزینگ در نظام تأمین مالی کشور باشد. امیدواریم که این رویداد، نه تنها فرصتی برای تبادل نظر و بررسی چالش ها، بلکه گامی بلند در جهت تدوین راهکار‌های عملیاتی برای آینده صنعت لیزینگ کشور باشد.

در پایان، از تمامی عزیزانی که در برگزاری این همایش مشارکت داشته‌اند، به ویژه سخنرانان، پژوهشگران، شرکت کنندگان، اصحاب رسانه و خبرنگاران گرامی، همکاران دبیرخانه همایش و شورای سیاست گذاری کمیته‌ی اجرایی و کمیته‌ی علمی و دیگر همیاران صمیمانه سپاسگزاریم. امید است که این همایش گامی مؤثر در مسیر رشد و توسعه صنعت لیزینگ کشور باشد.