به گزارش خبرنگار ایبِنا، استقلال جغرافیایی از مونته نگرو و شروع طراحی و پیاده سازی بنیان‌های حاکمیتی جدید و چینش نهاد‌های مالی، در ابتدا چالش‌هایی در حوزه کشورداری برای صربستان ایجاد کرد، اما در سال‌های اخیر و با پشت سر گذاشتن دوره‌های بحران‌آفرین، پیشرفت‌های مهمی در حوزه تقویت رشد اقتصادی و کاهش فقر صورت پذیرفت که این موضوع را مرهون بکارگیری نظام شفافیت گزارشگری مالی در صربستان‌اند. با این حال، طبق گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی و بررسی‌های افکار شهروندان، اثربخشی، شفافیت و پاسخگویی مقامات و نهاد‌های عمومی، نمره نسبتا قابل قبولی را در سال‌های اخیر گرفته است. افزایش پاسخگویی منجر به کاهش فساد ساختاری- اداری در این منطقه شده است که به نوبه خود اعتماد شهروندان را به تلاش‌های دولت افزایش داده و موجب بهبود اعتماد کسب و کار‌های داخلی و خارجی برای سرمایه گذاری و ایجاد شغل در صربستان شده است. در این مجموعه مقالات به بررسی تجربه تاریخی صربستان در پیاده سازی سازوکار‌های نظام شفافیت مالی بهینه و گزارشگری مالی می‌پردازیم:
صربستان چگونه متولد شد؟
صربستان از جمله مناطقی است که سال‌ها درگیر تغییرات و بی ثباتی در مختصات جغرافیایی خود بوده است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی هم در جریان جنگ‌های یوگسلاوی تجزیه شد و تنها دو جمهوری صربستان و مونته‌نگرو ماندند که تا سال ۲۰۰۳ با نام جمهوری فدرال یوگسلاوی شناخته می‌شدند. در سال ۲۰۰۳، جمهوری فدرال یوگسلاوی رسماً منحل شد و نام یوگسلاوی به تاریخ پیوست. سپس، حکومتی غیر فدرال برسر کار آمد. بدین ترتیب، نام این کشور رسمًا به صربستان و مونته‌نگرو تغییر یافت و به ۴ بخش اصلی صربستان، وویوودینا، کوزوو و مونته‌نگرو تقسیم شد. سرانجام در ۳۱ می ۲۰۰۶، همه‌پرسی استقلال در مونته‌نگرو برگزار شد و ۵۵٫۵ درصد شرکت‌کنندگان، رأی به استقلال مونته‌نگرو دادند. بدین ترتیب با جدا شدن مونته نگرو، صربستان پس از تشکیل مناسبات اداری، به طور رسمی از ۵ ژوئن ۲۰۰۶ به استقلال رسید و دولت جدید خود را تشکیل داد.
چالش‌های ساختار مالی-اداری در صربستان
صربستان یکی از کشور‌هایی است که در سال‌های اخیر به طور فراگیر و مستمر کوشیده است که برای تعامل اقتصادی بیشتر با کشور‌های منطقه و جهان آماده شود. در همین راستاست که قوانین مالی-اداری در جمهوری صربستان تا حد زیادی با مقررات اتحادیه اروپا هماهنگی دارد. البته دستیابی به جایگاه کنونی در مناسبت‌های اقتصادی محلی و منطقه ای، با سختی‌ها و معضلات طاقت فرسا و طوفانی همراه بوده است. ساختار‌های مالی صربستان از ابتدای تشکیل در سال ۲۰۰۶ تا سال ۲۰۱۹، درگیر‌های چالش‌های ساختاری فساد‌زا و غیر قابل رصد بود. شفافیت مالی و قابلیت اطمینان و اتکا به گزارشگری مالی سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی، جدی‌ترین چالش ساختار مالی- اداری در صربستان بوده است. زیرا فرآیند ارتباط بنگاه‌های دولتی با محیط پیرامون خود شامل ارائه گزارش و تبادل مستمر اطلاعات مالی و غیر مالی است؛ لذا گزارش‌های مالی سالانه منظم، شفاف و قابل استناد، بخشی از فرآیند گزارش‌دهی به‌ویژه برای شرکت‌های فعال در بازار سرمایه و صنایع بزرگ و بنیادینی که انتشار اطلاعات مالی آنها در فواصل زمانی مشخص حائز اهمیت است، در نظر گرفته می‌شود.
گزارش‌دهی شفاف شرکت‌هایی که در بازار سرمایه فعال هستند، شامل افشای داوطلبانه مجموعه‌ای از گزارش‌های مالی کلاسیک و همچنین سایر گزارش‌ها به عموم مردم و سرمایه‌گذاران آنها است. در این فرآیند، نه تنها کمیت گزارش‌ها، بلکه کیفیت و صحت اطلاعات مالی افشا شده نقش تاثیرگذاری در مناسبات آتی اقتصادی دارد. در واقع آنچه که در نظام شفافیت مالی صربستان از اهمیت بالایی برخوردار بوده است، تمرکز بر نحوه امکان راستی‌آزمایی اطلاعات مالی و راه‌های ارائه گزارش‌های شفاف به عنوان پیش شرط کاهش ریسک شرکت‌های دولتی برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی در صربستان است. به همین سبب ما در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم که الزامات گزارشگری مالی منظم سالانه و میان‌دوره‌ای و همچنین الزامات گزارش‌دهی موقت در چندین قانون و مقررات کمیسیون اوراق بهادار صربستان یافت می‌شود. از این حیث، اهداف هماهنگ‌سازی مقررات موجود مرتبط با گزارش‌دهی شرکت‌های صربستانی که اوراق بهادارشان در بازار‌های سرمایه اتحادیه اروپا معامله می‌شود، کمیسیون اروپا و ارگان‌های آن را درگیر کار فشرده‌ای بر روی تصویب دستورالعمل‌ها، مقررات و سایر قوانین شفاف ساز در دو سال اخیر کرده است.
در طرف دیگر ماجرا، مسئله جذب سرمایه‌گذار خارجی در پروژه‌های ملی-دولتی صربستان، به عنوان مولفه‌ای حیاتی برای پیشبرد اهداف توسعه اقتصادی این کشور در سال‌های آینده محسوب می‌شود؛ بطوریکه در گزارش کارگروه ویژه "شفافیت برای توسعه اقتصادی " که در سال ۲۰۱۸ توسط نمایندگان پارلمان صربستان در جهت پیاده سازی الزامات توسعه‌ی اقتصادی ارائه گردید، آمده است:
"اگر قرار باشد صربستان در پایان سال ۲۰۲۶، در زمره اقتصاد‌های پیشرو در جنوب اروپا و تا پایان سال ۲۰۳۲ از کشور‌های موفق اقتصادی اتحادیه اروپا محسوب شود، در مجموع نیاز به افزایش ۳۵ تا ۴۵ درصدی جذب سرمایه گذاری خارجی به صورت پلکانی و سالانه دارد"
به همین دلیل، برای شرکت‌های دولتی صربستان، ارائه اطلاعات و گزارشات مالی و حسابداری قابل اعتماد و با کیفیت بالا به منظور جذب منابع مالی خارجی، به ویژه از سوی سرمایه گذاران کلان اروپایی، چالش بزرگی در سال‌های اخیر بوده است. تا قبل از اجرای نظام شفافیت مالی در صربستان، هیچ نهاد نظارتی، پاسخگویی عملکرد مالی سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی را رصد نمی‌کرد. گزارش‌های مالی میان‌دوره‌ای و گزارش‌های سالانه شرکت‌ها در مورد دارایی‌ها، وضعیت مالی، درآمد و جریان‌های نقدی آنها به صورت کاملا پراکنده، با نقص اطلاعاتی و شرایط مبهم ارائه می‌شد. گزارش‌های مالی میان دوره‌ای شامل افشای اطلاعات مربوط به فواصل کوتاه و منظم شش ماهه یا سه ماهه و همچنین افشای اطلاعات به اصطلاح موقت، بخش بسیار مهم و حیاتی در حوزه اطلاع‌رسانی در مورد شرکت‌ها است. زیرا این اطلاعات نشان می‌دهد که شرکت تا چه میزان می‌تواند از منافع سرمایه‌گذاران محافظت کند و مزیت رقابتی خود را در بازار بهبود بخشد. همچنین حفاظت از منافع سرمایه‌گذاران با ارائه اطلاعات مرتبط و قابل اعتماد به آنها، یکی از بخش‌های هماهنگ‌سازی مقررات در اتحادیه اروپا است؛ لذا امکان افزایش موفقیت در جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای پروژه‌های مالی-دولتی صربستان، منوط به شفافیت و استمرار در ارائه گزارش‌های مالی کوتاه مدت و سالانه است. همین موضوع باعث شد که نهاد‌های مسئول و متولی امر در حوزه شفافیت اقتصادی شروع به فعالیت فراگیر برای پیاده سازی نظام گزارشگری مالی شفاف در صربستان کنند. شفافیت گزارشگری مالی، فرآیند سازماندهی مدیریت شرکت‌های سهامی واقع در بورس و ساختار گزارش مالی صنایع بنیادین صربستان را بهبود داده و چارچوب حقوقی ساختار‌های مالی این کشور را در اتحادیه اروپا، ارتقا بخشید. بعد از چندین سال تلاش در این حوزه، اقدامات موثر و مثمر ثمری انجام گرفت؛ بطوریکه این عملکرد می‌تواند الگوی مناسبی برای سایر اقتصاد‌های نوظهور و در حال توسعه اروپا و جهان قرار گیرد. به عنوان نمونه، مسئله شفافیت گزارشگری مالی نهاد‌های اعتباری و سازمان‌های دولتی و بورسی صربستان را می‌توان با سایر کشور‌های در حال گذار اروپایی که این اقدامات را حداقل ۱۰ سال زودتر آغاز کردند، مقایسه کرد. کشور‌هایی نظیر رومانی و کرواسی، قبل از سال ۲۰۰۸ شروع به طراحی و اجرای نظام شفافیت مالی کردند، اما بررسی عملکرد آنها و خروجی‌های مالی-اداری نشان می‌دهد که هیچکدام از این دو کشور نتوانستند به موفقیت نظام شفافیت گزارشگری مالی صربستان دست یابند و حتی می‌توان گفت نیاز است ساختار‌های خود را بر مبنای الگو‌های جدید اجرایی در صربستان، اصلاح و ترمیم کنند؛ لذا برای بررسی بهتر چگونگی اقدامات حکمرانان صربستانی در طراحی و پیاده سازی نظام شفافیت مالی که تمرکز اصلی آن بر نحوه شفاف‌سازی عملکرد و فرمت متقارن و منظم ارائه گزارش‌های مالی شرکت‌های سهامی حاضر در بازار سرمایه داخلی صربستان و بازار سرمایه اتحادیه اروپا است، پیشنهاد می‌شود ادامه مجموعه مقالات " تجربه شفافیت گزارشگری مالی در صربستان" را با دقت مطالعه بفرمایید.
ادامه دارد.
منابع:
۱. A group of Authors (۲۰۲۰) ,” Promoting Transparency in Corporate Reporting: A Quarter Century of ISAR”, UNCTAD: UNITED NATIONS, New York and Geneva, Press ۳th.
۱. Alexander, D. , Archer, S. (۲۰۲۱) ,” Miller International Accounting – Financial Reporting Standards Guide”, Chicage, Chapter ۲۲.
۲. Dencic-Mihajlov, K. (۲۰۲۰) ,” Reforms of corporate governance and takeover regulation: evidence from Serbia”, South-Eastern Europe Journal of Economics ۲ (۱۳) , pp:۱۲۰۵-۲۲۷.
۳. Kothari, S. , (۲۰۱۹) ,” Role of Financial Reporting in Reducing Financial Risks in the Market, “, Building an Infrastructure for Financial Stability , Federal Reserve Bank of Boston, pp. ۸۹-۱۰۲.
۴. LEPĂDATU, Gheorghe V. , PÎRNĂU, Mironela (۲۰۲۱) ,” Transparency in Financial Statements (IAS/IFRS) ”, European Research Studies, Volume XII, Issue (۱) , pp: ۱۱۲-۱۳۰.
۵. OECD (۲۰۲۰) , “Transparency and Disclosure Practices of State-Owned Enterprises and their Owners”,https://www.oecd.org/corporate/transparency-disclosure-practices-soes.of State-Owned Enterprises.
۶. Pakmaram, Asghar , Bahri Sales, Jamal , Leqaeian, Sara (۲۰۱۸) ,” The Effects of Transparency of Financial Information and Board Composition on Forecast Accuracy of Corporate Earnings”, International Journal of Finance and Managerial Accounting, Vol.۳, No.۱۱, pp: ۸۲-۹۳.
۷. Pervan, I. (۲۰۲۰) ,” Financial Reporting on the Internet and the Practice of Croatian Joint Stock Companies Quotes on the Stock Exchanges”, Financial Theory and Practice ۲۹ (۲) , pp:۱۵۹-۱۷۴،
۸. Pervan, I. , Horak, H. , Vasilj, M. (۲۰۱۹) ,” Financial reporting regulation for the listed companies: analysis for selected Eastern European transitional countries in the process of EU enlargement”, Economic Thought and Practice ۱۹ (۲) , pp: ۲۷۷-۳۰۹.
۹. Spasić, Dejan , Denčić-Mihajlov, Ksenija (۲۰۲۰) ,” Transparency of Financial Reporting in Serbia – Regulatory Framework and Reporting Practices”, The Economies of Balkan and Eastern Europe Countries in the Changed World, Procedia Economics and Finance ۲۳ (۹) , pp: ۱۵۳ – ۱۶۲.
۱۰. Selvi, J. , Yilmaz, F. (۲۰۱۷) ,”The importance of financial reporting during privatization: Turkish case”,Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica ۱۲ (۲) , pp: ۶۷۲-۶۹۱.
۱۱. Thalassinos, E. (۲۰۱۸) ,“Trends and Developments in the European FinancialSector”, European Financial and Accounting Journal, vol. ۳, no. ۳, pp: ۵۱-۶۸.
