به گزارش خبرنگار ایبِنا، در بخش سوم از مجموعه مقالات "تجربه شفافیت گزارشگری مالی در صربستان" به سراغ دو موضوع مهم و چالشی در فرآیند طراحی و پیاده سازی بستر شفافیت مالی یعنی تبیین چارچوب نظارتی گزارش‌دهی شرکت‌ها در بازار سرمایه صربستان و بررسی شیوه‌های گزارشگری مالی در بازار سرمایه صربستان با تمرکز بر شرکت‌های بورسی، می‌رویم.
چالش‌های بازار سرمایه صربستان قبل از اجرای نظام شفافیت مالی
در بازار‌های سرمایه توسعه یافته، اشکال نامرئی ریسک به ندرت مشخص می‌شود و بیشتر در زمان بحران‌های جهانی ظاهر می‌شوند. اما در بازار سرمایه اقتصاد‌های در حال توسعه، همواره شاهد ریسک‌های نامرئی در مقاطع مختلف زمانی هستیم. در بازار سرمایه صربستان، سرمایه گذاران به طور مداوم با اشکال نامرئی ریسک عدم نقدینگی بالا که ناشی از حجم کم معاملات است، مواجه بوده اند. حجم معاملات کم، بستر رقابت پذیری بازار یک کشور را کم رونق می‌کند و همین موضوع باعث می‌شده است هجوم سرمایه‌های خارجی به بورس اوراق بهادار بلگراد که به رقابت پذیری بازار صربستان بستگی داشته، به شدت کاهش یابد. این چالش با مشاهده رونق کم نظیر بازار کشور‌های اطراف قابل درک است. بازار‌های رومانی، بلغارستان، کرواسی و اوکراین در بین سرمایه گذاران سرمایه گذاران خارجی محبوبیت بیشتری یافته بود؛ لذا در شرایطی که با طیف وسیعی از گزینه‌های جایگزین برای سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه جنوب اروپا و بالکان روبرو بودیم، مشخص می‌شود که چرا معاملات قابل توجهی در بورس اوراق بهادار بلگراد وجود نداشته است.
در محیط پویایی بازار سرمایه، از شرکت‌های سهامی انتظار می‌رود که گزارش عملکرد شفاف و فراگیر را با هدف جذابیت بیشتر اوراق بهادار خود برای سرمایه گذاران بالقوه ارائه دهند. تا قبل از اجرای نظام شفافیت مالی، بازار سرمایه صربستان فاقد اهرم نظارت و الزام آور گزارش عملکرد مالی شرکت‌های بورسی بود. به دلیل همین بستر گنگ و غیرشفاف، سرمایه گذاران خارجی اشتیاقی برای ورود به این بازار نداشتند و کشور‌های همسایه، بازار سرمایه پر رونق تری را تجربه کردند. بعد از پیاده سازی بستر شفافیت مالی در ساختار اقتصادی-اداری صربستان، الزامات گزارش دهی برای شرکت‌های سهامی عام در قانون حسابداری و حسابرسی و به ویژه در قانون بازار سرمایه کشور صربستان تدوین شد. جدای از آن، شرکت‌ها موظف به اعمال مقررات کمیسیون اوراق بهادار و بورس اوراق بهادار بلگراد هستند.
چارچوب نظارتی شفافیت گزارش‌دهی شرکت‌ها در بازار سرمایه صربستان
چارچوب نظارتی گزارشگری شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار صربستان در قالب ۳ سند نظارتی-عملیاتی زیر معنا پیدا می‌کند:
-قانون محاسبات و حسابرسی (۲۰۰۶)
-قانون بازار سرمایه (۲۰۱۱)
-مقررات کمیسیون اوراق بهادار صربستان (۲۰۱۴)
بر مبنای این ۳ سند قانونی، ۳ اصل مهم در حوزه شفافیت گزارشگری مالی در بین شرکت‌های فعال در بازار سرمایه به شرح زیر است:
* اصل اول؛ الزامات مبتنی بر قانون محاسبات و حسابرسی
به موجب بند ۶ ماده ۲ قانون محاسبات و حسابرسی، اشخاص حقوقی منتشر کننده اوراق بهادار و سایر ابزار‌های مالی که در بازار متشکل معامله می‌شوند و نیز کلیه ناشران دیگر اوراق بهادار و سایر ابزار‌های مالی مکلف به اعمال استاندارد‌های بین المللی گزارشگری مالی می‌باشند. ماده ۳۰ همان قانون، الزام ارائه گزارش‌های مالی سالانه تصویب شده و نظارت شده در آژانس ثبت تجارت صربستان را، مجوز فعالیت آتی شرکت‌ها در بازار بورس اوراق بهادار صربستان اعلام می‌کند. همچنین براساس ماده ۳۱ این قانون، در صورت انجام اصلاحات در جریان حسابرسی، گزارش‌های مالی اصلاح شده به همراه گزارش حسابرس باید حداکثر تا ۳۰ سپتامبر ماه سال بعد برای سال قبل ارائه شود. واحد‌های اصلی موظفند در صورت اصلاحات در فرآیند حسابرسی، تا پایان تا ۳۱ اکتبر نسبت به ارائه حساب‌های تلفیقی اقدام کنند. در رابطه با تعهدات افشای اطلاعات شفاف، حسابرسی‌شدگان موظفند مجموعه کاملی از گزارش‌های مالی را طبق استاندارد حسابداری و قانون محاسبات و حسابرسی به همراه گزارش حسابرس در بستر‌های اطلاع رسانی عمومی نظیر مطبوعات، مجلات مرتبط و یا از طریق وب‌سایت‌های معتبر مورد تائید سازمان بورس صربستان حداکثر تا ۳۰ سپتامبر سال بعد برای سال قبل افشا کنند.
به غیر از شرکت‌های بزرگ و متوسط، برای شرکت‌های مادر و ملی (سهامی عام) در بورس اوراق بهادار صربستان که گزارش‌های مالی تلفیقی را تهیه می‌کنند و نیز برای واحد‌های بورسی، تعهد گزارشگری شفاف مستمر تعریف شده است. در این فرآیند، ناشران اوراق بهادار و سایر ابزار‌های مالی که در فرآیند عرضه عمومی این کار را انجام می‌دهند، موظف به دریافت گزارش حسابرسی سال قبل از سال انتشار اوراق بهادار یا سایر ابزار‌های مالی و ارائه دقیق کلیات و جزئیات مرتبط با عملکرد‌های بورسی شرکت در بستر‌های اطلاع رسانی عمومی نظیر مطبوعات، مجلات مرتبط و یا از طریق وب‌سایت‌های معتبر مورد تائید سازمان بورس صربستان هستند.
*اصل دوم؛ الزامات مبتنی بر قانون بازار سرمایه
قانون بازار سرمایه، الزام شرکت‌های سهامی عام برای تهیه گزارش‌های شفاف عملکرد مالی به صورت ماهانه، فصلی و سالانه و افشای آن در بستر‌های عمومی و همچنین تسلیم آن به کمیسیون اوراق بهادار در زمان بندی مقرر را اعلام کرده است. از این رو شرکت‌های سهامی عام در صورت پذیرفته شدن در بورس اوراق بهادار صربستان، حداکثر تا چهار ماه از پایان سال مالی، می‌بایست گزارش‌های شفافیت مالی خود را به بازار تنظیم شده یعنی MTF ارائه کنند. همچنین شرکت‌ها موظف است گزارش مالی سالانه خود را در مدت حداقل پنج سال از روز افشا در اختیار عموم جامعه از طریق بستر‌های اطلاع رسانی عمومی نظیر مطبوعات، مجلات مرتبط و یا از طریق وب‌سایت‌های معتبر مورد تائید سازمان بورس صربستان قرار دهند.
شرکت‌های سهامی عام برای ادامه فعالیت در سال مالی آینده در بورس اوراق بهادار صربستان، موظف به تهیه گزارش‌های میان مدت، فصلی و سالانه عملکرد‌های مالی خود همراه با گزارش حسابرس و گزارش تجاری سالانه شرکت هستند. در این گزارش‌ها می‌بایست به طور دقیق و شفاف، نام، سمت و مسئولیت شخصیت‌های حقیقی تهیه کننده‌ی گزارش‌های مالی آورده شود. این گزارش‌های شفافیت مالی تا حداکثر ممکن می‌بایست با استفاده از استاندارد‌های بین‌المللی گزارشگری مالی مناسب تهیه شود. اطلاعات درست و منصفانه در مورد دارایی ها، بدهی ها، وضعیت مالی و عملیات سود و زیان، جریان‌های نقدی و تغییرات حقوق صاحبان سهام در شرکت‌های سهامی عام و سازمان‌های دخیل در گزارش‌های تلفیقی آن، از جمله اجزای این سند گزارشگری مالی است.
**الزامات گزارش شفافیت مالی شرکت‌های سهامی عام در صربستان
عناصر مورد نیاز برای نگارش و تکمیل گزارش شفافیت مالی شرکت‌های سهامی عام عبارتند از:
الف. ارائه منصفانه، شفاف و قابل فهم از روند توسعه و عملکرد مالی یک شرکت و اطلاعات پیرامون آن که برای ارزیابی دارایی‌های شرکت مهم است
شرکت‌های سهامی عام حاضر در بورس اوراق بهادار صربستان موظف به ارائه گزارش‌های شفافیت مالی میان مدت (شش ماهه) و فصلی خود در زمان مقرر به کمیسیون اوراق بهادار صربستان (SSC) هستند و که مسئله مهم این است که در انتهای سال مالی، این گزارش‌ها تدریجی، می‌بایست با گزارش سالانه عملکرد مالی، تطابق کامل داشته باشد.
گزارش‌های فصلی و میان مدت (شش ماهه) شامل خلاصه عملکرد‌های مالی، جداول و نمودار‌های مرتبط و ارائه داده‌های مقایسه‌ای مدت مشابه سال قبل است. اگر جریان‌های سرمایه پویا در نظر گرفته شود، می‌توان گفت که فقط اطلاعات موجود در گزارش‌های مالی سالانه برای تطبیق شفافیت مالی کافی نیست، به همین دلیل است که گزارش‌های مستمر که در فواصل زمانی منظم ارائه می‌شود، حائز اهمیت است. از همین روی است که قانون بازار سرمایه صربستان در جهت حفاظت از منافع سرمایه گذاران، افشای اطلاعات میان مدت و فصلی را الزامی کرده است. بنابراین، شرکت‌های سهامی عام می‌بایست بدون تأخیر و فوت وقت، SSC و بازار تنظیم شده یا MTF را در مورد هرگونه تغییر در حقوق ناشی از اوراق و ابزار‌های مالی مشتق شده که شرکت سهامی عام منتشر می‌کند، برای هر طبقه از اوراق بهادار به طور جداگانه، مطلع کنند.
ب. شرح توسعه مورد انتظار یک شرکت در دوره آتی، تغییرات در سیاست‌های تجاری آن و همچنین خطرات و تهدید‌های اصلی که شرکت با آن مواجه است
ج. تمام رویداد‌های تجاری مهم که پس از پایان سال مالی رخ داده است و در گزارش شفافیت مالی تهیه شده، ذکر نشده است
د. گزارش کلیه تراکنش‌های مهم با اشخاص مرتبط
ه. گزارش فعالیت‌های شرکت در زمینه تحقیق و توسعه
مطابق با دستورالعمل شفافیت اتحادیه اروپا، قانون صربستان در مورد بازار سرمایه نیازمند افشای اطلاعات در مورد مشارکت‌های قابل توجه است. یعنی زمانی که یک شخص حقیقی یا حقوقی به طور مستقیم یا غیرمستقیم بیش از ۷۵% از حجم سهام دارای حق رای وی، دستخوش تغییر می‌شود، باید وضعیت جدید خود را به کمیسیون، شرکت سهامی و بازار تنظیم یا MTF که سهام شرکت در آن پذیرفته شده است، اطلاع دهد. شرکت سهامی عام نیز موظف است که اطلاعات تغییرات صورت گرفته شامل مشخصات هویتی و حقیقی سهام دار و تغییرات تعداد جدید کل سهام دارای حق رای و همچنین ارزش حقوق صاحبان سهام را در پایان هر ماه تقویمی منتهی به تغییر به منظور محاسبه افشا کند. علاوه بر موارد فوق الذکر، شرکت سهامی عام موظف است حداکثر چهار روز از تاریخ تغییر، اطلاعات جدید را افشا کند.
*اصل سوم؛ الزامات مبتنی بر مقررات کمیسیون اوراق بهادار صربستان
مقررات کمیسیون اوراق بهادار صربستان شامل قوانین، تصمیمات، دستورالعمل‌های منطبق بر عملکرد‌های مالی کلیدی است. یکی از مهم‌ترین مقررات کمیسیون، آیین نامه مندرجات، بروشور‌ها و سایر اسناد ارائه شده در حوزه شفافیت و گزارشگری مالی است. بر اساس این مقررات، شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار صربستان می‌بایست در گزارش‌های فصلی، میان مدت و سالانه خود، موارد زیر را به صورت شفاف گزارش کنند:
- اطلاعات کلیدی در مورد ناشر (اطلاعات وضعیت پایه، اطلاعات سرمایه ناشر و موارد مشابه).
- اطلاعات کلیدی در مورد سهام داران حقیقی و حقوقی شرکت
- اطلاعات مربوط به عملیات، دارایی‌ها و بدهی‌های ناشر با بررسی دقیق همه آنها.
- اطلاعات در مورد سیاست‌های توسعه برنامه ریزی شده
- اطلاعات اعضای هیئت مدیره شرکت
- اطلاعات در مورد افراد حقوقی و جایگاه‌های شغلی آنها
جدای از آیین نامه مذکور، نحوه گزارش و اطلاع رسانی شرکت‌های سهامی عام در مورد تملک سهام دارای حق رأی حائز اهمیت است که در بخش‌های زیر ارائه می‌گردد:
- نحوه و مهلت ارسال گزارش‌های شفافیت مالی حسابرسی شده.
- محتویات و نحوه افشای عصاره گزارش‌های مالی شرکت‌های دولتی.
- مفاد و نحوه افشای گزارش سالانه عملیات شرکت سهامی که سهام آن برای معامله در بازار متشکل پذیرفته شده است.
- مفاد و نحوه افشای صورت برنامه عملیاتی شش ماهه (میان مدت) شرکت سهامی که سهام آن برای معامله در بازار متشکل پذیرفته شده است.
- محتویات و نحوه افشای اطلاعیه تملک سهام دارای حق رای.
ادامه دارد.
منابع:
۱. A group of Authors (۲۰۲۰) ,” Promoting Transparency in Corporate Reporting: A Quarter Century of ISAR”, UNCTAD: UNITED NATIONS, New York and Geneva, Press ۳th.
۲. Alexander, D. , Archer, S. (۲۰۲۱) ,” Miller International Accounting – Financial Reporting Standards Guide”, Chicage, Chapter ۲۲.
۳. Dencic-Mihajlov, K. (۲۰۲۰) ,” Reforms of corporate governance and takeover regulation: evidence from Serbia”, South-Eastern Europe Journal of Economics ۲ (۱۳) , pp:۱۲۰۵-۲۲۷.
۴. Kothari, S. , (۲۰۱۹) ,” Role of Financial Reporting in Reducing Financial Risks in the Market, “, Building an Infrastructure for Financial Stability , Federal Reserve Bank of Boston, pp. ۸۹-۱۰۲.
۵. LEPĂDATU, Gheorghe V. , PÎRNĂU, Mironela (۲۰۲۱) ,” Transparency in Financial Statements (IAS/IFRS) ”, European Research Studies, Volume XII, Issue (۱) , pp: ۱۱۲-۱۳۰.
۶. OECD (۲۰۲۰) , “Transparency and Disclosure Practices of State-Owned Enterprises and their Owners”,https://www.oecd.org/corporate/transparency-disclosure-practices-soes.of State-Owned Enterprises.
۷. Pakmaram, Asghar , Bahri Sales, Jamal , Leqaeian, Sara (۲۰۱۸) ,” The Effects of Transparency of Financial Information and Board Composition on Forecast Accuracy of Corporate Earnings”, International Journal of Finance and Managerial Accounting, Vol.۳, No.۱۱, pp: ۸۲-۹۳.
۸. Pervan, I. (۲۰۲۰) ,” Financial Reporting on the Internet and the Practice of Croatian Joint Stock Companies Quotes on the Stock Exchanges”, Financial Theory and Practice ۲۹ (۲) , pp:۱۵۹-۱۷۴،
۹. Pervan, I. , Horak, H. , Vasilj, M. (۲۰۱۹) ,” Financial reporting regulation for the listed companies: analysis for selected Eastern European transitional countries in the process of EU enlargement”, Economic Thought and Practice ۱۹ (۲) , pp: ۲۷۷-۳۰۹.
۱۰. Spasić, Dejan , Denčić-Mihajlov, Ksenija (۲۰۲۰) ,” Transparency of Financial Reporting in Serbia – Regulatory Framework and Reporting Practices”, The Economies of Balkan and Eastern Europe Countries in the Changed World, Procedia Economics and Finance ۲۳ (۹) , pp: ۱۵۳ – ۱۶۲.
۱۱. Selvi, J. , Yilmaz, F. (۲۰۱۷) ,”The importance of financial reporting during privatization: Turkish case”,Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica ۱۲ (۲) , pp: ۶۷۲-۶۹۱.
۱۲. Thalassinos, E. (۲۰۱۸) ,“Trends and Developments in the European FinancialSector”, European Financial and Accounting Journal, vol. ۳, no. ۳, pp: ۵۱-۶۸.
