اوراق گام؛ ابزاری ضد تورمی برای تامین مالی خانوار و بنگاه‌ها

به گزارش خبرنگار ایبنا، یکی از ابزار‌های تامین مالی غیر تورمی، اوراق گام است. این اوراق در دوره جدید بانک مرکزی رونق یافته و به نجات بخش جان هموطنان تبدیل شده است. یکی از کاربرد‌های مهم اوراق گام، تامین مالی ارزی برای شرکت‌های دارویی است.

اوراق گام چیست؟

اوراق گام یا گواهی اعتبار مولد، یکی از شیوه‌های تامین مالی جذاب در زنجیره ارزش صنایع است. این اوراق فعالیت خود را از بخش معدنی آغاز کرده و امروزه به همه بخش‌های اقتصادی، به خصوص در تامین انرژی، گسترش یافته است. در این شیوه، بانک و تامین پول از سیستم بانکی حذف می‌شود و تامین مالی در یک زنجیره مستمر انجام می‌گیرد. به این صورت که صنایع پایین‌دست از صنایع بالادستی خود تامین مالی می‌شوند و صنایع بالادستی نیز می‌توانند صنایع بالادست‌تر خود را تامین مالی کنند.

اوراق گام به دفعات اصلاح و بازنگری شده تا ریسک‌های کمتری داشته باشد و با گذشت زمان، این شیوه معاملاتی رونق بیشتری پیدا کرده است. در اوراق گام، امکان تسویه وجوه و تامین مالی یک‌ساله وجود دارد و سررسید‌های تامین مالی به صورت مرسوم سه‌ماهه، ۶ماهه و ۹ماهه تعیین می‌شود. نرخ سود نیز در تعاملی بین خریدار و فروشنده مشخص می‌شود.

سازوکار اوراق گام

سازوکار اوراق گام به این صورت است که بنگاه ۱، متقاضی منابع مالی برای خرید مواد اولیه از بنگاه ۲، به بانک مراجعه کرده و درخواست صدور اوراق گام برای خرید مواد اولیه را ثبت می‌کند. بانک، اوراق گام را با سررسید مشخص به نام فروشنده مواد اولیه صادر می‌کند و فروشنده مواد اولیه با دریافت اوراق گام، مواد اولیه مورد نیاز بنگاه ۱ را تحویل می‌دهد.

بنگاه دریافت‌کننده اوراق گام می‌تواند از آن برای خرید مواد اولیه از بنگاه ثالث، پرداخت قبوض مالیاتی و تسویه بدهی به دستگاه‌های اجرایی استفاده کند. همچنین، این بنگاه می‌تواند اوراق گام خود را در بازار سرمایه (به شرط حداقل دو بار گردش در زنجیره و یا گذشت یک‌چهارم از عمر اوراق) تنزیل کند یا در سررسید مبلغ اوراق را از بانک دریافت کند. بنگاه ۱ نیز باید در سررسید، نسبت به پرداخت مبلغ اوراق گام به بانک اقدام کند.

بدین ترتیب، بانک مرکزی پذیرش اوراق گام را برای پیش‌پرداخت تخصیص ارز واردات ابلاغ کرده است. دارندگان اوراق گام (دریافت‌کننده دوم و بعد از آن) می‌توانند از اوراق گام به عنوان سپرده ریالی تخصیص ارز خود استفاده کنند. در این حالت، اوراق گام توسط بانک مسدود می‌شود و دارنده اوراق نمی‌تواند آن را تا زمان تخصیص ارز منتقل یا تنزیل کند.

گسترش اوراق گام

بانک مرکزی در تاریخ ۲۳ دی‌ماه سال ۱۴۰۳، دستورالعمل اجرایی تامین ارز شرکت‌های دارویی در قبال پذیرش اوراق گام تا سقف ۲۰۰ میلیون دلار را به بانک‌های عامل ابلاغ کرد. هدف بانک مرکزی از این نوع تامین مالی، مساعدت به حوزه بهداشت و درمان کشور، رفع مشکل نقدینگی و حمایت از تولیدکنندگان صنایع دارویی و تسهیل واردات مواد اولیه دارویی بوده است.

همچنین، با توجه به کمبود شدید انرژی در کشور، بانک مرکزی برای تامین مالی نیروگاه‌های تجدیدپذیر بسته تامین مالی تدارک دیده و دستور داده است که جهت تامین سرمایه در گردش ریالی طرح‌های حوزه نیروگاه‌های تجدیدپذیر از ابزار‌های تامین مالی زنجیره تولید (SCF) از جمله اوراق گام استفاده شود.

اتصال اوراق گام به بورس

بانک مرکزی به منظور استفاده از اوراق گام جهت تسویه معاملات بورس کالا، اتصال سامانه گام به سامانه شرکت بورس کالا و سامانه شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار را عملیاتی کرده است. این اقدام موجب استقبال بیشتر از این اوراق شده است.

مزیت های اوراق گام

اوراق گام (گواهی اعتبار مالی) به عنوان ابزاری برای تأمین مالی در بازار سرمایه ایران، مزایای زیادی دارند. در زیر به برخی از این مزایا اشاره می‌شود:

۱. تأمین مالی برای دولت

 دولت می‌تواند از طریق انتشار اوراق گام، منابع مالی لازم را بدون افزایش بدهی‌های مستقیم تأمین کند.

۲. جذب سرمایه‌گذاران

اوراق گام می‌تواند به عنوان گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران باشد که به دنبال بازدهی مطمئن هستند.

۳. کاهش ریسک

با توجه به اینکه این اوراق معمولاً توسط دولت تضمین می‌شوند، ریسک سرمایه‌گذاری برای خریداران کاهش می‌یابد.

۴. تنوع در سبد سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذاران می‌توانند با خرید اوراق گام، سبد سرمایه‌گذاری خود را متنوع‌تر کنند.

۵. بازدهی مناسب

این اوراق معمولاً بازدهی بالاتری نسبت به سپرده‌های بانکی دارند.

۶. قابلیت نقدشوندگی

اوراق گام معمولاً در بازار ثانویه قابل خرید و فروش هستند، که این ویژگی به نقدشوندگی آنها کمک می‌کند.

۷. شفافیت

اطلاعات مربوط به این اوراق معمولاً به صورت شفاف در دسترس است، که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تصمیمات بهتری بگیرند.

این مزایا باعث می‌شود که اوراق گام به عنوان یک ابزار مالی محبوب در بازار سرمایه شناخته شوند.

کارت رفاهی متصل به اوراق گام

با تمهیدات بانک مرکزی در جهت حمایت از تولید، کارت رفاهی متصل به اوراق گام با سقف اعتبار فردی ۳۰۰ میلیون تومان برای تامین مالی غیر تورمی خانوار‌ها طراحی و عملیاتی شده است. این کارت برای خرید کالا‌های بادوام و همگام با تامین مالی تولید طراحی شده و دوره بازپرداخت آن ۲۴ ماهه است. تسویه این تسهیلات نیز از طریق صدور اوراق گام توسط بانک عامل به ذینفعی شرکت پذیرنده انجام می‌شود. کارمزد این اوراق برای خانوار‌ها ۳ درصد است.

کارت رفاهی متصل به اوراق گام که در گام نخست با عاملیت بانک "رفاه کارگران" اجرایی شده است، هم‌اکنون این بانک در حال ارائه خدمات اوراق گام است.

مزیت‌های کارت رفاهی متصل به اوراق گام

۱. افزایش کارایی زنجیره تولید: با صدور اوراق گام، کارایی زنجیره تولید به واسطه تامین مالی پایدار و کم‌هزینه به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

۲. اعتبارسنجی خانوار: پس از اعتبارسنجی خانوار در شبکه بانکی، کارت رفاهی به اعتبار اوراق گام تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان برای متقاضی صادر می‌شود. بازپرداخت این اعتبار در اقساط حداکثر ۲۴ ماهه پیش‌بینی شده است.

۳. کاهش فشار بر شبکه بانکی: اوراق گام کمک می‌کند تا فشار بر شبکه بانکی کاهش یابد و منجر به تشدید ناترازی بانک‌ها و افزایش نقدینگی نشود.

۴. حذف صف دریافت تسهیلات: این کارت صف دریافت تسهیلات را از بین می‌برد.

۵. کنترل تورم: اوراق گام به دلیل گردش در زنجیره تامین مالی و در نهایت رسیدن به تولیدکننده، مانع از افزایش نقدینگی بی‌رویه شده و در نتیجه تورم را کنترل می‌کند.

۶. کاهش ریسک اعتباری: این ابزار می‌تواند هم ریسک اعتباری را کاهش دهد و هم یک منبع درآمد کارمزدی برای بانک‌ها ایجاد کند.